Jane Kroik: Βόλτα στα βιβλιοπωλεία

Τα χρόνια που δούλευα σε βιβλιοπωλείο, όσο κι αν μ' άρεσε η δουλειά, δεν μπορούσα εύκολα να χωνέψω πως θα ζήσω τη ζωή μου ως υπάλληλος. Μια ζωή χωρίς ελεύθερα Σάββατα και χωρίς χριστουγεννιάτικες διακοπές. Μια ζωή να διαφωνώ με συναδέλφους και προϊσταμένους για δυο βδομάδες καλοκαιρινή άδεια. Και κυρίως, μια ζωή με πενιχρό μισθό. 

Όχι ότι οι απολαβές καθόρισαν αυτό που διάλεξα να κάνω -κάθε άλλο. Αλλά η παντελής έλλειψη ελεύθερου χρόνου, η πιθανότητα να φεύγω από το σπίτι το πρωί και να επιστρέφω στις δέκα το βράδυ, μετά από τουλάχιστον οκτάωρη ορθοστασία, με απέτρεψαν. 

Στο βιβλιοπωλείο, όμως, πέρασα όμορφα. Ενθουσιαζόμουν με τις νέες παραλαβές, λάτρευα τη μυρωδιά του χαρτιού (που τότε αναμειγνυόταν με τη μυρωδιά του καπνού γιατί δεν υπήρχε βιβλιοϋπάλληλος που να μην καπνίζει και τη δεκαετία του '90 ήταν αδιανόητο να βγεις έξω για τσιγάρο), ξετρελαινόμουν να παρατηρώ τους θαμώνες, διάσημους και άσημους. 

Τώρα που το τοπίο στην εκπαίδευση αλλάζει δραματικά προς το χειρότερο, η δουλειά στο βιβλιοπωλείο αρχίζει και μου λείπει. Μου λείπει η ηρεμία των ημερών που δεν είχαμε κόσμο, τα αυγουστιάτικα απογεύματα που περνούσες την ώρα σου διαβάζοντας ένα καινούργιο βιβλίο, μια καλή κουβέντα, τα κοινά ενδιαφέροντα. 

Ποτέ δεν θα δουλέψουμε όπως δουλεύαμε πριν από είκοσι χρόνια. Ο ελεύθερος χρόνος στη χειρότερη περίπτωση αποκλείεται, στην καλύτερη είναι ελάχιστος και σε γεμίζει και ενοχές. 

Αυτά τα δυο χρόνια παγωνιάς και πανδημίας, πέρασα αμέτρητες ώρες στο σπίτι διαβάζοντας, άλλοτε για τη δουλειά, άλλοτε για τις σπουδές, κάπου κάπου για ευχαρίστηση. Εξακολουθώ να νιώθω πως σε μια δουλειά που πρέπει απλώς να διαβάζω, θα μπορούσα να δουλεύω όλη μέρα. 

Όσο ήμουν κλεισμένη μέσα, περίμενα πώς και πώς να ανοίξουν τα βιβλιοπωλεία και επισκέφτηκα σχεδόν κάθε μικρό βιβλιοπωλείο του κέντρου της Αθήνας, παρόλο που ακόμη ψωνίζω και πάντα θα ψωνίζω από το βιβλιοπωλείο στο οποίο δούλεψα. 

Τα βιβλιοπωλεία είναι ένας τρόπος να μάθεις τα μυστικά μιας πόλης. Είναι στέκια, πολλές φορές είναι κρυμμένα σε όμορφες γειτονιές, το καθένα έχει τους πιστούς του. Δεν υπάρχει πια τουριστικός οδηγός που να μην αναφέρεται σ' αυτά. Στη γειτονιά μου, τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν ανοίξει αρκετά, και όλα έχουν το κοινό τους, κι ας μην εξυπηρετούν τις συνήθεις ανάγκες των γειτόνων σε μαρκαδόρους, μολύβια και φωτοτυπίες. 

Η Jane Kroik, μια από τις πολύ νέες εικονογράφους που παρακολουθώ, εδρεύει στη Νέα Υόρκη. Όταν εγκαταστάθηκε στην πόλη, έβαλε στόχο να ξετρυπώσει όλα τα βιβλιοπωλεία της. Ήταν ένα τρόπος να χαρτογραφήσει τις συνήθειες των κατοίκων και να αποκτήσει δικές της. 

Ήθελε διακαώς να ανακαλύψει όσο περισσότερα μπορούσε, να τα φωτογραφήσει, να πάρει μια γεύση από την ατμόσφαιρα του καθενός και να τα απαθανατίσει με τις μπογιές της, συμβάλλοντας στο να παραμείνουν ανοιχτά, ζωντανά, προσβάσιμα στους επισκέπτες τους, ας ήταν κι ελάχιστοι. 

Χάρη σ΄ αυτό το πρότζεκτ, η Jane φιλοτέχνησε αργότερα πολλά εξώφυλλα για τον New Yorker, το περιοδικό της πόλης για "ανθρώπους που διαβάζουν". Ο New Yorker αγαπά τους νέους εικονογράφους και έχει συμβάλει στη καθιέρωση καμπόσων από δαύτους με τα εξώφυλλά του. Να, δείτε εδώ την ιστορία ενός μικρού βιβλιοπωλείου που εικονογράφησε η Jane για το περιοδικό. 

* * * 

"Τ' αμερικάνικα" - Εξώφυλλα #26: Lois Lenski

H Lois Lenski ήταν Αμερικανίδα εικονογράφος και συγγραφέας παιδικών βιβλίων. Γεννήθηκε το 1893 και καταγόταν από το Οχάιο. Πέθανε το 1974, έχοντας εκδώσει περίπου 100 βιβλία, παιδικά τα περισσότερα. Έγραψε παιδικά τραγουδάκια και νανουρίσματα, σύντομες ιστορίες και ποίηση.

Η πιο γνωστή σειρά βιβλίων της ήταν ο Mr. Small, που λατρεύτηκε από τους μικρούς αναγνώστες. Πέρα από τα δικά της, η Λένσκι αρκετές φορές εικονογράφησε βιβλία άλλων συγγραφέων, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του 1960 ίδρυσε έναν οργανισμό οικονομικής ενίσχυσης άπορων παιδιών. 

Ο πατέρας της ήταν πάστορας, ενώ εκείνη, προτού φοιτήσει στη Σχολή Καλών Τεχνών, υπήρξε δασκάλα. Στα έργα της προβάλλεται η αξία της οικογένειας και η υπακοή στους προκαθορισμένους κοινωνικούς ρόλους, όπως συνηθιζόταν. Ωστόσο, η ίδια απείχε πολύ από τον αμερικανικό πουριτανισμό.

 

Στα βιβλία της παρουσιάζει την καθημερινότητα παιδιών που ζουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα και απεικονίζει τη ζωή στην αμερικανική περιφέρεια σε διάφορες ιστορικές περιόδους.

Στο πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο Phebe fairchild: Ηer book (1936) εμπνεύστηκε από το πολιτισμικό σοκ που είχε υποστεί η ίδια όταν οι γονείς της την έστειλαν να ζήσει για ένα χρονικό διάστημα στο αγροτικό Κονέκτικατ. Το μυθιστόρημα δεν εστιάζει τόσο στη ζωή της μικρής πρωταγωνίστριας όσο στις συνθήκες ζωής, στον υλικό και πνευματικό πολιτισμό, τα ήθη, τα έθιμα και τις συνήθειες μιας μικρής κοινωνίας του 1830. Η Λένσκι μελετούσε σε βιβλιοθήκες και αρχεία και η έρευνά της στο αρχειακό υλικό έδινε ιστορικό χαρακτήρα στα μυθιστορήματά της. Αργότερα έμαθε να συνδυάζει τις δυο της ασχολίες: τη μελέτη της ιστορίας από τη μια και της ψυχολογίας του παιδιού από την άλλη, και ως λογοτέχνις εστίασε περισσότερο στη δεύτερη. 

Στα μέσα της δεκαετίας του 1940 άρχισε να ταξιδεύει με την οικογένειά της στις νοτιοανατολικές πολιτείες και κάπως έτσι ξεκίνησε μια σειρά βιβλίων με τίτλο Regional Series. Εκείνο τον καιρό καμιά σειρά παιδικών βιβλίων δεν μιλούσε για τις διαφορές ανάμεσα στις αμερικανικές πολιτείες. Τα αμερικανάκια δεν είχαν ιδέα για το πώς ζούσαν συνομήλικοί τους σε άλλες πλευρές της ηπείρου. Η Regional Series βοήθησε στην αποτύπωση της ζωής στον Νότο της χώρας. Η μεγαλύτερη επιτυχία της σειράς ήταν το Strawberry girl, η ιστορία ενός μικρού κοριτσιού που η οικογένειά του μεταναστεύει από τη Βόρεια Καρολίνα στη Φλόριντα. 

Τη δεκαετία του 1950 κυκλοφόρησε η σειρά Roundabout America, που απευθυνόταν σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας –κάπως μεγάλα για εικονογραφημένα βιβλία, κάπως μικρά για να διαβάσουν ιστορικό μυθιστόρημα. Για το Cotton in my sack, μάλιστα, η συγγραφέας έκανε σημαντική έρευνα για τους Αφροαμερικανούς εργάτες των βαμβακοφυτειών και έγραψε ένα τραγούδι παρόμοιο με αυτά που τραγουδούσαν οι εργάτες στις φυτείες του Νότου. 

Με μια πρώτη ματιά, ο αναγνώστης θα σχηματίσει την εντύπωση πως η Λένσκι μιλά για το αμερικανικό έθνος, τον θεσμό της οικογένειας, την αξία της μόρφωσης και του μόχθου. Αλλά δεν κάνει μόνο αυτό. Πρωτοπόρα για την εποχή της, τόλμησε να συνδυάσει την ιστορική έρευνα με τη μυθοπλασία, πράγμα που στην παιδική λογοτεχνία δεν ήταν καθόλου συνηθισμένο. Συχνά η κριτική την κατηγόρησε για απαισιοδοξία. Η ζωή στα βιβλία της μοιάζει δύσκολη, ζοφερή, ωστόσο παρουσιάζεται με μοναδικό τρόπο ο πολιτισμικός πλούτος της Αμερικής και η ζωή φυλών που χάθηκαν. Δεν εξιδανικεύει· σε κάποια μυθιστορήματά της πρωταγωνιστούν μεταξύ άλλων άνθρωποι περιθωριακοί, φτωχοί, εξαρτημένοι, βίαιοι –χαρακτήρες που συμπληρώνουν το πολύχρωμο ψηφιδωτό της ζωής στην αμερικανική επαρχία. 

Σκοπός της ήταν να καλλιεργηθεί στο παιδί η ανοχή, η αποδοχή της διαφορετικότητας, η κοινωνική ευαισθησία. Για την εποχή ήταν ένα δύσκολο στοίχημα και η Λένσκι το κέρδισε πολύ νωρίς. 

***

[1] Δείτε περισσότερα για τη συγγραφέα και εικονογράφο εδώ.