Heinrich Hoffmann: Για παιδιά με τρόπους

Όσοι είμαστε γονείς σκεφτόμαστε διαρκώς πόσο σωστότερα μεγαλώνουμε τα παιδιά σας σε σχέση με ό, τι έκαναν οι γονείς μας. Βέβαια, και εκείνοι μάς μεγάλωσαν σωστότερα από ό,τι είχαν μεγαλώσει οι ίδιοι. Όσοι δεν έχουμε παιδιά σκεφτόμαστε πως τα παιδιά των φίλων μας είναι πιο ευτυχισμένα από ό,τι ήμασταν εμείς στην ηλικία τους και ζουν με περισσότερη αυτοπεποίθηση και λιγότερο άγχος. Δεν  λένε με το ζόρι "ευχαριστώ", "παρακαλώ", "γεια σας", "πώς είστε;", όπως κάναμε εμείς, που όταν πηγαίναμε επισκέψεις σε συγγενείς δεν επιτρεπόταν να ψαρέψουμε παρά μόνο ένα σοκολατάκι από την φοντανιέρα. Το καταβροχθίζαμε το πρώτο λεπτό και υποφέραμε για το υπόλοιπο δίωρο στο καλοσιδερωμένο μας ρουχαλάκι, για να κερδίσουμε τον πολύτιμο έπαινο μιας θείας. 

Η κατσάδα σήμερα είναι από πασέ έως απαγορευμένη. Ποια ήταν η θέση της στα παιδικά βιβλία τον περασμένο αιώνα; Τι συνέβαινε με τα παιδικά αναγνώσματα όταν έκαναν την εμφάνισή τους; 

Η απάντηση βρίσκεται στον Struwwelpeter του Χάινριχ Χόφμαν (Πετροτσουλούφης στη μετάφραση της Τζένης Μαστοράκη). Το βιβλίο αφορά ένα αγοράκι, τον Πέτρο, που δεν συμπεριφέρεται σωστά και σε καθεμιά από τις δέκα αυτοτελείς ιστορίες, παίρνει την τιμωρία του, που δεν είναι και πολύ επιεικής.

Σε μια ιστορία, για παράδειγμα, ο Πέτρος τρομοκρατεί και βασανίζει τα ζώα, ώσπου του επιτίθεται ένας σκύλος, του τρώει το φαγητό του, τον καταδαγκώνει και ο Πέτρος πέφτει στο κρεβάτι ετοιμοθάνατος. Και πράγματι η τιμωρία του αγοριού είναι επιεικής, αν σκεφτεί κανείς ότι στη δεύτερη ιστορία, το κοριτσάκι που παίζει με τα σπίρτα καίγεται ζωντανό. 

Το βιβλίο πολλές φορές κατηγορήθηκε για τα ρατσιστικά του σχόλια. Παρόλο που τα τρία λευκά αγόρια παίρνουν ένα μάθημα γιατί κοροϊδεύουν έναν έγχρωμο συμμαθητή τους, το μάθημα είναι να πέσουν μέσα σε μαύρο μελάνι και να γίνουν και τα ίδια κατάμαυρα!

Μία άλλη πολύ αγαπημένη μου είναι η ιστορία όπου ένα αγοράκι, παρά τις παρατηρήσεις της μαμάς του, πιπιλάει ασύστολα το δάχτυλό του, ώσπου εμφανίζεται ο γίγαντας με το τεράστιο ψαλίδι και του κόβει το δάχτυλο, για να μάθει. Και η καλύτερη από όλες, είναι εκείνη όπου το παιδάκι που δεν τρώει το φαγητό του απλώς πεθαίνει από ασιτία. 

Οι ιστορίες του Χόφμαν κυκλοφόρησαν το 1845. Δεν ξέρω εάν εξακολουθούν να επανεκδίδονται –μάλλον ως τεκμήριο μιας άλλης εποχής, όπου η αυστηρότητα και η πειθαρχία ήταν αρετές που έπρεπε κανείς να διδαχτεί ακόμη και με τον σκληρότερο τρόπο. Εάν εκείνα τα βιβλία ανέθρεψαν βασανιστές,  τα σημερινά θα βρουν έναν τρόπο, πέρα από τη σιγουριά και την αυτοπεποίθηση, να διδάξουν στα πιτσιρίκια την καλοσύνη;