Παπούτσια εισβολείς

─ Τώρα πια δύσκολα βρίσκει κανείς τόσο καλά παπούτσια. Είναι καλοβαλμένα, χωρίς κοκεταρίες, παπούτσια με γερή βούληση απ' ό,τι βλέπω. Πέρα όμως απ' όλα αυτά, κυρίως είναι παπούτσια που σας πηγαίνουν τέλεια. Θα  'λεγε κανείς πως γεννηθήκατε μ' αυτά πάνω στα πόδια σας. 

─ Φαίνεται ότι ξέρετε από παπούτσια. 

─ Ε, κάπως έτσι είναι. Γυαλίζω παπούτσια εδώ και πενήντα χρόνια. Μια ματιά και τα καταλαβαίνω όλα, τι θέλετε, υλικό, τιμή εποχή, κατασκευαστή; Στην ιστορία μου των πενήντα χρόνων στιλβώματος δεν έχω, απ' ό,τι θυμάμαι, συναντήσει τέτοιο είδος. 

Ο γεράκος έκανε κουβάρι το μαντίλι μαζί με το πάνινο πορτοφόλι που ήταν τώρα άδειο και τα έχωσε στην τσέπη του. 

─ Θα σας δώσω όμως μια συμβουλή. Όσο κι αν σας είναι άνετα, νομίζω πως δεν είναι καλό να τα έχετε στα πόδια σας εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο. 

─ Και γιατί αυτό;

─ Επειδή, δεσποινίς μου, εφαρμόζουν στα πόδια σας υπερβολικά καλά. Ακόμα κι όταν τα βλέπει κανείς απ' έξω, ως τρίτος, έχουν κάτι το σχεδόν τρομαχτικό. Το στρώσιμό τους είναι τέλειο. Δεν βλέπετε πως τα όρια ανάμεσα στα παπούτσια και το πόδι είναι δυσδιάκριτα; Απόδειξη ότι το παπούτσι έχει αρχίσει να εισβάλλει στο πόδι.

─  Να εισβάλλει;

─ Ναι, έτσι όπως σας το λέω. Σπανιότατα βρίσκει κανείς τόσο φοβερά παπούτσια. Παπούτσια εισβολείς. Μόνον πριν από σαρανταδύο χρόνια μου έτυχε κι εμένα να γυαλίσω μία και μόνη φορά έναν τύπο παπουτσιών ίδιον με αυτά εδώ. Γι' αυτό και τα ξέρω. Δεν θέλω να πω τίποτε κακό, προς Θεού. Απλώς μην τα φοράτε παραπάνω από μία φορά την εβδομάδα. Αν δεν το κάνετε αυτό, δεσποινίς μου, κινδυνεύετε να χάσετε τα πόδια σας. 

***

[1] Yoko Ogawa, Ο παράμεσος (μετάφραση από τα Ιαπωνικά Παναγιώτης Ευαγγελίδης), Άγρα, Αθήνα 2011.

[2] Φωτογραφία: Rufen Afanador

Η αλήθεια βαδίζει στα δάση

Οι Γερμανοί είναι ωστόσο παράξενοι άνθρωποι. Τη μία με τις βαθυστόχαστες σκέψεις τους και την άλλη με τις ιδέες εκείνες που ακατάπαυστα αναζητούν κι εισάγουν σ' όλες τις φάσεις της ζωής, φθάνουν στο σημείο να δυσκολεύουν τη ζωή τους υπερβολικά. 

Λότε Άισνερ (1896 - 1983)

Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς έναν σκηνοθέτη πιο αντισυμβατικό από τον Βέρνερ Χέρτσογκ. Παράφρων ιδεαλιστής, μονομανής καλλιτέχνης, συνεργάστηκε επανειλημμένα με έναν ηθοποιό που μισούσε θανάσιμα: τον Κλάους Κίνσκι. Ο Χέρτσογκ ευχόταν καθημερινά τον θάνατο και την καταστροφή του ηθοποιού, ενώ κόντεψαν να σκοτώσουν ο ένας τον άλλον στην περουβιανή ζούγκλα όπου γυρίστηκε η ταινία Αγκουίρε: Η μάστιγα του θεού. Οι συντελεστές μαρτυρούν πως κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων ο Χέρτσογκ βασάνισε μέχρις εσχάτων ζώα, ηθοποιούς και ιθαγενείς. Κι όμως, ο ίδιος άνθρωπος συνέλαβε τον λυρικό Νοσφεράτου και τις ανεπανάληπτες εικόνες του Grizly Man. 

Όταν αρρώστησε η θεωρητικός του γερμανικού εξπρεσιονισμού και καλή του φίλη Λότε Άισνερ, την οποία θεωρούσε ιέρεια και μέντορά του, ο Βέρνερ Χέρτσογκ υποσχέθηκε στον εαυτό του πως αν ξεκινούσε με τα πόδια από το σπίτι του και έφτανε οδοιπορώντας μέχρι το δικό της, θα την απέτρεπε από τον θάνατο. Έτσι ξεκίνησε η "Οδοιπορία στον πάγο": μια πεζοπορία από το Μόναχο μέχρι το Παρίσι, ένα τάμα τριών εβδομάδων, που θα ξόρκιζε τον θάνατο.

Προχωρώ με βήμα αποφασιστικό και η γη σείεται και στενάζει. Όταν βαδίζω, βαδίζει ένας βίσονας. Όταν ξαποσταίνω, ξαποσταίνει ένα βουνό. 

“Όλα λύνονται βαδίζοντας. Το βάδισμα μας διδάσκει ό,τι η τέχνη δεν μπορεί” σημειώνει η επιμελήτρια του βιβλίου Ελένη Γιαννάτου.

Η φύση επιβάλλεται στον μοναχικό οδοιπόρο: κάθε πόνος βιώνεται εντονότερα, το φυσικό τοπίο γιγαντώνεται, ήχοι και εικόνες γίνονται απόλυτοι κυρίαρχοι του νου. Στις παρυφές των εθνικών οδών, ο εξαθλιωμένος άντρας περπατά μέχρι να τον εγκαταλείψουν οι δυνάμεις του. Τις νύχτες αναζητά καταφύγια σε εγκαταλελειμένα καταλύματα, άδεια σκυλόσπιτα, παρατημένα σχολεία και ερημικές καλύβες. Κοιμάται κάτω από ηλεκτροφόρα καλώδια και αφουγκράζεται το ρεύμα να κυλά στις αρτηρίες τους. Ο ήλιος χάνει τη μία μάχη μετά την άλλη.

Μια βαριά υγρασία πλανιέται στην ατμόσφαιρα. Ο δρόμος όσο πάει και ανηφορίζει. Κιτρινισμένες φτέρες, τσακισμένες από τη βροχή και το χιόνι, σκουπίζουν με το φύλλωμά τους το έδαφος. Τα σύννεφα και η ομίχλη τραβούν το δρόμο τους δίχως να με λογαριάζουν. Το νερό από τα λιωμένα χιόνια κελαρύζει στα ρυάκια. Φτάνοντας στην κορυφή, βρίσκομαι ξάφνου να βαδίζω μέσα στα σύννεφα. Γύρω μου όλα τα βράχια στάζουν. 

Ένα σκηνικό από βαριά σύννεφα, έρημα δάση, πεσμένα δέντρα, κοιλάδες και λιβάδια εναλλάσσεται με την αίσθηση του πόνου, της δίψας και της σιωπής. Κανένα συναίσθημα δεν εκφράζεται παρά μόνο μια προτίμηση για την απόλυτη μοναξιά: "Είναι καλή η μοναξιά; Ναι, είναι. Με τη διαφορά ότι μας αποκαλύπτει δραματικές προοπτικές για το μέλλον". 

Απόλυτη μοναξιά. Μοναδικός μου σύντροφος ένα μικρό ποτάμι που διασχίζει μια κοιλάδα. Για κάμποσα χιλιόμετρα ένας γκρίζος ερωδιός φτερουγίζει μπροστά μου. Κάθε τόσο σταματά να ξαποστάσει, περιμένοντας να πλησιάσω, για να ξανασηκωθεί από το έδαφος και να συνεχίσει την πτήση του. Είμαι αποφασισμένος να τον ακολουθήσω όπου κι αν πηγαίνει. Η πάχνη καλύπτει τα πάντα. Στα γυμνά κλαδιά των θάμνων κρέμονται δροσοσταλίδες.

Αμπελώνες, σπουργίτια, φύλλα που θροΐζουν στον άνεμο δημιουργούν μια αίσθηση φρεσκάδας. Το τοπίο γίνεται όλο και πιο πληκτικό, οι λέξεις στα βάθη της σκέψης αρχίζουν να χάνονται, ο έναρθρος λόγος μετατρέπεται σε ακατάληπτες κραυγές και κρωξίματα.

Όταν η μηλιά γαλήνεψε, και τα μήλα έπαψαν να κατρακυλούν εδώ κι εκεί στο χώμα, σκέφτηκα ότι τέτοια εγκατάλειψη από τον άνθρωπο είναι στ' αλήθεια απερίγραπτη. Η σημερινή μέρα είναι, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, μέρα ερημιάς και απόλυτης εγκατάλειψης. Με αυτές τις σκέψεις πλησίασα το δέντρο κι έπιασα να το ταρακουνώ, ώσπου απέμεινε ολόγυμνο. Μες στην απόλυτη ησυχία τα μήλα ηχούσαν σαν ταμπούρλα, μόλις έπεφταν στη γη. Όταν τελείωσα, ένιωσα να παραλύω από την τρομακτική σιωπή. 

Μετά από είκοσι μέρες πεζοπορίας, αγκαλιά με τη φύση και τον κίνδυνο, ο οδοιπόρος μπαίνει στο σπίτι της λατρεμένης του φίλης. Εκείνη του χαμογελά και το τσακισμένο του κορμί γεμίζει ευφορία. "Ανοίξτε το παράθυρο", είπε, "εδώ και μερικές μέρες μπορώ και πετάω". 

Η Λότε Άισνερ έζησε άλλα οκτώ χρόνια. 

***

[1] Βέρνερ Χέρτσογκ, Οδοιπορία στον πάγο: Μόναχο-Παρίσι, 23 Νοεμβρίου - 14 Δεκεμβρίου 1974 (μτφρ: Γιάννης Καλιφατίδης), Alloglotta, Αθήνα 2019. 
[2] Το κείμενο συνοδεύουν δύο πορτρέτα του σκηνοθέτη και δύο φωτογραφίες οδοιπορικών στα ελληνικά βουνά. 

Miren Asiain Lora: Μια Ισπανίδα ζωγραφίζει τη φύση

Στη Βίκυ.

Η Miren Asiain Lora είναι μια νεαρή Ισπανίδα εικονογράφος. Γεννήθηκε το 1988 στην Παμπλόνα, αλλά σήμερα ζει και εργάζεται στο Μπουένος Άιρες. Έχει συμμετάσχει σε πολλές εκθέσεις ζωγραφικής στην Ισπανία, την Ιταλία, την Αργεντινή, το Μεξικό, την Κίνα, την Ιαπωνία, την Κορέα και τις ΗΠΑ και έχει βραβευθεί τόσο ως εικονογράφος όσο και ως συγγραφέας παιδικών βιβλίων. 

Το πρώτο της βιβλίο που ανακάλυψα ήταν το Versos de la Τierra. Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στον πλανήτη Γη και αυτό που κάνει εντύπωση στον αναγνώστη είναι πως σε κάθε εικόνα ο άνθρωπος είναι μικροσκοπικός. Φαίνεται πως, παρά τη νεαρή ηλικία της, η εικονογράφος έχει συλλάβει πόσο μικρός και ασήμαντος μοιάζει ο καθένας από μας μπροστά στο θαύμα της φύσης και την απεραντοσύνη του κόσμου. 

Στις σελίδες του βιβλίου απεικονίζονται δάση, παγωμένες θάλασσες κι ωκεανοί, αστερισμοί του ουρανού και ζώα που κατοικούν σε διαφορετικούς τόπους και κλίματα. 

Τα ζώα και ο άνθρωπος συνυπάρχουν ειρηνικά. Επικοινωνούν, μοιράζονται γη, νερό και αέρα χωρίς να εκμεταλλεύονται ο ένας τον άλλο. Μια τεράστια φάλαινα χτυπά την ουρά της στο νερό ενώ μια παρέα απολαμβάνει τη βαρκάδα της. 

Άνθρωποι παρατηρούν αποδημητικά πουλιά να φεύγουν για τις νέες τους πατρίδες φτεροκοπώντας μακριά. 

Μια ομάδα παιδιών διασχίζει το γεφύρι που ενώνει δυο βουνοπλαγιές. Αλλού κυριαρχούν τροπικά δάση και αλλού χιονισμένα τοπία...

Σε κάθε σελίδα, όμως, υπενθυμίζεται στον λιλιπούτειο αναγνώστη πόσα λίγα μας χρειάζονται για να είμαστε ευτυχισμένοι.

 Να μπορούμε να χαιρόμαστε την παγωνιά...

Να κολυμπάμε σε μια καθαρή θάλασσα...

Να παρατηρούμε έναν ξάστερο ουρανό...

Να περάσουμε μια νύχτα κοιτώντας το φεγγάρι...

Να κοιμηθούμε ένα βράδυ στο δάσος...

Να ζούμε σε αρμονία με ό,τι μας περιβάλλει...

Πρόσφατα, η Ισπανίδα εικονογράφος διαφήμισε με τα έργα της το πρόγραμμα "Huertas amigas", μια συλλογική εθελοντική πρωτοβουλία της Παμπλόνας. Πρόκειται για μια δράση αλληλεγγύης που αρχικά ανακούφιζε περίπου 300 οικογένειες της Ισπανίας και σήμερα έχει ξεπεράσει τις 700. 

Το πρόγραμμα είχε στόχο να αξιοποιήσει το πλεόνασμα των οπωροκηπευτικών που μπορούν να διαθέσουν οι παραγωγοί, για να βοηθηθούν ευάλωτες και οικονομικά ασθενέστερες οικογένειες. Το πλεόνασμα διοχετεύεται σε τράπεζες τροφίμων κι αργότερα το δίκτυο "Βοήθησε τον γείτονά σου" αναλαμβάνει τη διανομή του. Είναι μια μικρή δημοτική πρωτοβουλία που απασχολεί αρκετούς εργαζόμενους, ενώ πέτυχε να αυξήσει την παραγωγή και να ενθαρρύνει τη βιολογική καλλιέργεια.

Όπως λέει και μια αγαπημένη μου φίλη, "οι μεγάλες αλλαγές γίνονται με μικρά βήματα". Ας τα κάνουμε λοιπόν κι ας ευχηθούμε ο κόσμος να επιβιώσει από τις καταστροφές που παρακολουθούμε κάθε χρόνο στις τηλεοράσεις μας. 

***

[1] Για την Miren ρίξτε μια ματιά εδώ. 

[2] Και για το "Huertas amigas" εδώ.