Έντουαρτ Γκόρι: Παράξενα ζευγάρια

Devil and Miss Squill

But the demon much too soon

Returned one Sunday afternoon

He swooped her up from off the ground 

And twirled her madly round and round

Υπερασπίζοντας την ελευθερία

Τουλάχιστον θα προσπαθήσουμε να μείνουμε πιστοί στην Ουγγαρία, όπως υπήρξαμε στην Ισπανία. Μέσα στη σημερινή μοναξιά της Ευρώπης, δεν έχουμε παρά μόνο έναν τρόπο για να το κάνουμε -δηλαδή, να μην προδώσουμε ποτέ, είτε στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό, εκείνο για το οποίο πέθαναν οι Ούγγροι μαχητές και να μη δικαιώσουμε ποτέ, έστω κι έμμεσα, είτε στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό, εκείνο που τους σκότωσε. 

Η ακούραστη εμμονή στην ελευθερία και την αλήθεια, η κοινότητα του εργάτη και του διανοούμενου (οι οποίοι εξακολουθούν να αντιμάχονται ηλίθια ο ένας τον άλλο, σύμφωνα με τους σκοπούς της τυραννίας που θέλει να τους κρατάει διαιρεμένους) και, τέλος, η πολιτική δημοκρατία σαν αναγκαία κι αναπόσπαστη (αν κι οπωσδήποτε όχι αρκετή) προϋπόθεση της οικονομικής δημοκρατίας -να τι υπεράσπιζε η Βουδαπέστη. Και κάνοντάς το αυτό, η μεγάλη εξεγερμένη πόλη θύμισε στη Δυτική Ευρώπη την ξεχασμένη αλήθεια και το μεγαλείο της. Ξέφυγε από κείνο το παράξενο αίσθημα κατωτερότητας που εξουθενώνει τους περισσότερους απ' τους διανοουμένους μας, αλλά που εγώ, στα σίγουρα, αρνιέμαι να αιστανθώ.[1]

[Από λόγο του Αλμπέρ Καμύ, 18 Μάρτη 1957]

***

[1] Αλμπέρ Καμύ, Ούτε δήμιοι ούτε θύματα, Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα 1979.
[2] Η φωτογραφία είναι του Δανού φωτογράφου Vagn Hansen, που κάλυψε τα γεγονότα της Βουδαπέστης τον Οκτώβριο του 1956. 

Το πορτρέτο ενός καλλιτέχνη: Έφη Λαδά

ΔΕΝ

Η Έφη Λαδά ασχολείται με την εικονογράφηση του παιδικού βιβλίου εδώ και πάνω από είκοσι χρόνια και έχει εικονογραφήσει περισσότερα από 100 βιβλία. Το 2009 απέσπασε το Βραβείο Εικονογράφησης από το ελληνικό τμήμα της ΙΒΒΥ (Κύκλος Παιδικού Βιβλίου) για το βιβλίο "Η βροχή των αστεριών", ενώ το 2011 και το 2012 ήταν υποψήφια για τα βραβεία Λίνγκρεντ (Astrid Lingren Memorial Award) και Άντερσεν (Hans Christian Andersen Award). Tο 2018 με την "Ξεχασμένη Κυριακή" βρέθηκε στην τελική εξάδα του διαγωνισμού Key Colours Illustrator's Award.

Πιρουλίτο και Ροζαλία

Πες μας λίγα λόγια για τη ζωή σου. Πότε ξεκίνησες να ζωγραφίζεις, πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με την εικονογράφηση;

Η αγάπη μου για τη ζωγραφική ξεκινά από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Στα μαθητικά μου χρόνια, όλα μου τα συναισθήματα ήταν ζωγραφισμένα πάνω σε χαρτιά με μπλε ρίγες: οι πρώτοι έρωτες, τα ταξίδια στη θάλασσα, μια εκδρομή με πούλμαν. Ζωγράφιζα πάντα και παντού. Χάζευα τα εικονογραφημένα παραμύθια της εποχής και τις περισσότερες φορές τα φανταζόμουν μ’ έναν δικό μου τρόπο. Πολύ αργότερα, μεγάλη πια, παρακολούθησα μαθήματα στο εργαστήρι ζωγραφικής ενός εξαίρετου ζωγράφου που έλεγε πως ζωγραφίζουμε με την καρδιά. Αργότερα, ασχολήθηκα με τη ζωγραφική παίρνοντας μέρος σε ομαδικές εκθέσεις. Παράλληλα, εκείνη την εποχή, εικονογραφούσαμε ιστορίες που φτιάχναμε μαζί με τις κόρες μου, σαν παιχνίδι. Τότε σκέφτηκα πως θα είχε ενδιαφέρον να δοκιμάσω κάτι στον χώρο του βιβλίου και κάπως έτσι άρχισε το ταξίδι.

Θέλεις να μοιραστείς μαζί μας μια ξεχωριστή εμπειρία σου στην εικονογράφηση ενός βιβλίου;

Κάθε βιβλίο είναι και μια εμπειρία: κατάδυση στον βυθό της ιστορίας, μικρές γωνίτσες στις λέξεις που κρύβουν μυστικά. Μια εμπειρία απ’ τις πολλές ήταν το βιβλίο της Μαρίας Παπαγιάννη Είχε απ’ όλα και είχε πολλά... Σ' εκείνη την ιστορία έγινα ο άδικος και εγωκεντρικός βασιλιάς και συγχρόνως κοίταζα πίσω απ’ τα κλειστά παράθυρα όλων των τρομαγμένων κατοίκων. Ισορρόπησα σε λεπτά σκοινιά και δεν ήξερα με ποιον να θυμώσω και ποιον να προστατέψω. Η ιστορία με οδηγούσε, αλλά κι εγώ έψαχνα για δεύτερες ευκαιρίες. Είναι περίεργη η σχέση που αναπτύσσεται κάθε φορά με τις ιστορίες. Κερδίζεις πολλές μαγικές στιγμές, αλλά και αγωνίες.

Η ζωγραφιά που ταξιδεύει

Ετοιμάζεις κάτι αυτόν τον καιρό;

Ναι, ετοιμάζω μια δική μου ιστορία.

Στη χώρα μας υπάρχει δυνατότητα βιοπορισμού από την εικονογράφηση; 

Στη χώρα μας δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα. Είμαστε μια μικρή αγορά με μεγάλα όνειρα.

Από ποιους εικονογράφους (κλασικούς ή σύγχρονους) έχεις εμπνευστεί; Υπάρχει κάποια τάση ή κίνημα στην τέχνη που σε έχει επηρεάσει περισσότερο;

Έχω εμπνευστεί από όλους στον χώρο της τέχνης, κλασικούς και σύγχρονους· από εικονογράφους όπως η Alexandra Boiger, ο Oliver Jeffers, η Ana Juan, η Rebecca Dautremer, η Liesbeth Zwerger, αλλά και από ζωγράφους όπως ο Edouard Manet ή Leonardo Da Vinci. Οι Ολλανδοί ζωγράφοι ήταν πάντα η μεγάλη μου αγάπη, και –πραγματικά– αμέτρητοι άλλοι.

Η εικόνα διαμορφώνει τη φαντασία. Όταν ζωγραφίζεις, σκέφτεσαι ότι οι εικόνες θα ζωντανέψουν στη φαντασία των παιδιών;

Η εικόνα είναι το αποτύπωμα της φαντασίας. Η ιστορία φτιάχνει τις εικόνες στο μυαλό μου και ζωγραφίζοντας σκέφτομαι πως μ' έναν τρόπο πυροδοτώ τη φαντασία των παιδιών, πως ανοίγω ένα κανάλι σύνδεσης της ιστορίας και της φαντασίας τους. 

Είχε απ' όλα και είχε πολλά

Η βοσκοπούλα και ο καπνοδοχοκαθαριστής

Τι σχέση έχει ένας εικονογράφος με την παιδικότητα; Πόσο καθορίζουν τη δουλειά του οι παιδικές του αναμνήσεις; 

Έχω την εντύπωση ότι η παιδική ματιά είναι απαραίτητη για την εικονογραφική ερμηνεία των παραμυθιών. Πρέπει να γίνεσαι ένα παιδί μέσα στην ιστορία, να κρύβεσαι σε μια γωνιά της και να τη μυρίζεις, να την αισθάνεσαι. Είναι μια μαγική διαδικασία που σε τοποθετεί σ' εκείνο το μονοπάτι που βρίσκεται ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία. Οι αναμνήσεις μου σίγουρα θα παίζουν κάποιον σημαντικό ρόλο. Κάθε φορά διαπιστώνω πως οι “αποθήκες” των παιδικών μου χρόνων όλο και κάτι καινούριο έχουν να μου προσφέρουν.

Έχεις ασχοληθεί αρκετά με την εικονογράφηση. Η εικόνα ασκεί σίγουρα μιας μορφής διαπαιδαγώγηση. Μπορεί μέσα από το έργο ενός εικονογράφου να καλλιεργηθεί στο παιδί η ευαισθησία απέναντι στα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου; 

Η καλλιέργεια ενός παιδιού εξαρτάται από πολλά πράγματα· από την οικογένεια, το σχολείο, τον περίγυρο. Σίγουρα είναι σημαντική η συμβολή του εικονογράφου στην ευαισθητοποίηση των παιδιών για πολλά προβλήματα του κόσμου. Επίσης, και ένα άρτια δομημένο βιβλίο παίζει σημαντικό ρόλο στην αισθητική καλλιέργεια του παιδιού.

Οι βοηθοί του Άη Βασίλη

Στον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο ποια είναι η θέση του παιδικού βιβλίου; Πώς βλέπεις το μέλλον του; 

Το βιβλίο θα υπάρχει πάντα. Πάντα θα υπάρχουν ιστορίες που θα αποζητούν τις εικόνες τους. Τώρα ας υπάρχει κι ένα μερίδιο ψηφιακής ανάγνωσης. Όμως θεωρώ πως το βιβλίο, στην έντυπη μορφή του, θα παραμένει σημαντικό γιατί τα παιδικά χέρια το ξεφυλλίζουν ευκολότερα, το ψηλαφίζουν καλύτερα, το αγκαλιάζουν και το αποθηκεύουν στη βιβλιοθήκη τους σαν ανάμνηση. Και οι αναμνήσεις φτιάχνουν ιστορίες.

Παρατηρείς τα τελευταία χρόνια πως η εικονογράφηση του παιδικού βιβλίου στρέφεται προς νέες κατευθύνσεις; (π.χ: συνδυασμός ζωγραφικής και κολάζ, στροφή προς το ναΐφ, νέα υλικά κλπ).  

Η εικονογράφηση εξελίσσεται. Οι καινούργιοι τρόποι έκφρασης, τα καινούργια υλικά, το κολάζ, οι φρέσκιες ματιές των νέων καλλιτεχνών, όλα αυτά είναι παρήγορα για το βιβλίο. Η εικονογράφηση δεν είναι πια υποτιμημένη. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, μπορεί να σταθεί και χωρίς κείμενο (silent books), να δώσει τη δυνατότητα πολλαπλών αφηγήσεων και να κάνει τον καθένα συγγραφέα της δικής του ερμηνείας των εικόνων. Η εικονογράφηση είναι ένα παράθυρο στην ψυχή των παιδιών, ένας τρόπος έκφρασης που απαιτεί σοβαρότητα και συνέπεια. Είναι η τρυφερή πλευρά της ζωής. Γι’ αυτό οφείλει να μένει μακριά από μικρότητες...

* * *

Η Βιολέτα και ο ιππότης

Για οποιαδήποτε πληροφορία σε σχέση με το έργο της Έφης Λαδά, ρίξτε μια ματιά εδώ κι εδώ. 

Το πιο γλυκό φασόλι

Ketnipz

Σήμερα μαγείρεψα φακές. Ήταν οι πρώτες φακές του χειμώνα. Δεν είναι ακόμη χειμώνας, αλλά αυτές ήταν οι πρώτες φακές του χειμώνα. Πολλές νοικοκυρές μαγειρεύουν παραδοσιακά φακές τις Τετάρτες και τις Παρασκευές. Εγώ δεν το κάνω, αλλά όσο τις έτρωγα, σκεφτόμουν πως πολλοί θα τρώνε σήμερα τις φακές τους. Μ' αρέσουν και οι φακές, και τα ρεβίθια και όλων των λογιών τα φασόλια.  Είναι ένα φασόλι, μάλιστα, που ακολουθώ μήνες τώρα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όταν το πρωτοείδα, το πέρασα για γλυκοπατάτα έτσι που ήταν ροζέ και μεγαλούτσικο. Άρχισα να συλλέγω φωτογραφίες του και τις αποθήκευα σε ένα φάκελο που τον ονόμασα "The pink potato".  Αλλά είχα πέσει έξω, πρόκειται σίγουρα περί φασολιού. 

Το εμπνεύστηκε ο νέος καρτουνίστας Harry Hambley και το ονόμασε "Ketnipz". Ο Χάρι πάντοτε σχεδίαζε, αλλά ήθελε να δημιουργήσει έναν χαρακτήρα που βασικά του χαρακτηριστικά θα είναι η ειλικρίνεια και η καλοσύνη. Και έπλασε κάτι πολύ αληθινό, να μας φτιάχνει τη διάθεση και το κέφι όταν είμαστε στις μαύρες μας. Σκοπός του ήταν να μεταδώσει στους διαδικτυακούς του φίλους θετική ενέργεια, αλλά όχι με δασκαλίστικο τρόπο. Με κάτι που θα έχει πλάκα και θα μας θυμίζει λίγο πολύ τον εαυτό μας. Σήμερα ο Ketnipz έχει εκατοντάδες χιλιάδες ακόλουθους σε όλο τον κόσμο.

Στον Χάρι αρέσει να φτιάχνει αστεία λογοπαίγνια για να εκφράσει την αγάπη του φασολιού του για τα πράγματα. Ας πούμε, την αγάπη του για τη νουτέλα...

Για τα φούτερ με κουκούλα...

Τα πουλόβερ...

Το κίτρινο χρώμα...

Ή για τα ραβιόλια.

Γενικά, ο Ketnipz λατρεύει τα μακαρόνια και σιχαίνεται τη δουλειά. Μια πολύ κακή του συνήθεια είναι να τρώει τεράστιες ποσότητες ζυμαρικών, σαν τον Βέγγο στην ταινία, και πάντοτε να το μετανιώνει. 

Ενώ πολύ συχνά αφήνει τις δουλειές του για την τελευταία στιγμή, μέχρι που γεμίζει το δωμάτιό του με πόστιτ, και είναι έτοιμος να κλατάρει από το άγχος και τον πανικό.

Κάποιος του είπε ότι για να βάλει μια τάξη στη ζωή του, πρέπει πρώτα να βάλει μια τάξη στο δωμάτιό του. Ακόμα κι αυτό, όμως, δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται. Γιατί τα πράγματα στην πραγματική ζωή δεν είναι όπως τα φανταζόμαστε. 
Είναι κάπως έτσι:

Ή, ακόμα συχνότερα, έτσι:

Κι έτσι, η ζωή μας ποτέ δεν μπαίνει σε τάξη. Απλά συνεχίζει να κάνει τους κύκλους της...

Αλλά την υπέροχη αταξία της υπάρχουν τόσα πράγματα που μας βοηθούν να την απολαύσουμε. 
Ας πούμε, το σκυλάκι μας...

Οι φίλοι μας...

Η γροθιά στη σοβαροφάνεια των άλλων...

Ο καφές...

Η παρέα.

Γι' αυτό μη χάνετε τον ύπνο σας...

Κάνουμε όλοι μας τα ίδια λάθη.

***