Ofrenda

Είναι η μέρα που πέθανε η μαμά, στην Καλιφόρνια. Η αδερφή μου η Σάλι ήταν εδώ, στην Πόλη του Μεξικού, όπου και ζει. Εκείνη και τα παιδιά της έκαναν μια ofrenda για τη μητέρα μας.

Έχει πλάκα να κάνεις ofrendas. Προσφορές στους νεκρούς. Τις φτιάχνεις όσο πιο όμορφες μπορείς. Να πέφτουν σαν καταρράκτες, ολόλαμπρες συνθέσεις με κατιφέδες και βελούδινα πορφυρά ανθάκια ενός λουλουδιού που μοιάζει με μυαλό ανθρώπου, με μικροσκοπικά ματσάκια αμάραντου. Η βασική ιδέα για τον θάνατο εδώ είναι να τον κάνεις όμορφο και εορταστικό. Ηδυπαθείς αιμάσσοντες Χριστοί, η κομψότητα, η υπέρτατα ωραία φονικότητα των ταυρομαχιών, περίτεχνα σκαλισμένοι τάφοι και πλάκες για τα μνήματα.

Στα ofrendas τοποθετείς οτιδήποτε μπορεί να επιθυμήσει ο νεκρός. Καπνό, φωτογραφίες της οικογένειάς του, μάνγκο, λαχνούς, τεκίλα, καρτ ποστάλ από τη Ρώμη. Ξίφη, κεριά και καφέ. Κρανία με τα ονόματα των φίλων χαραγμένα πάνω τους. Ζαχαρένιους, φαγώσιμους σκελετούς.

Στην οfrenda της μητέρας μας, τα παιδιά της αδερφής μου είχαν τοποθετήσει δεκάδες κουκλίτσες της Κουκ Κλουξ Κλαν. Τα μισούσε επειδή ήταν παιδιά Μεξικανού. Η ofrenda της είχε σοκολάτες, ουίσκι Jack Daniel’s, αστυνομικά μυθιστορήματα και πολλά, πολλά δολάρια σε χαρτονομίσματα. Υπνωτικά χαπάκια και πιστόλια και μαχαίρια, αφού πάντοτε προσπαθούσε να σκοτώσει τον εαυτό της. Όχι θηλιές... έλεγε ότι δεν μπορούσε να καταλάβει την τεχνική που προϋποθέτει ένας απαγχονισμός.

***

[1] Lucia Berlin, Οδηγίες για οικιακές βοηθούς (μτφρ: Κατερίνα Σχινά), Στερέωμα, Αθήνα 2019. 

[2] Η αφίσα που συνοδεύει την ανάρτηση είναι του Πολωνού Ryszard Kaja. Δυο αφιερώματα στον καλλιτέχνη εδώ και εδώ. 

Εικόνες

Ani Castillo

Από τον καιρό που άρχισα να ασχολούμαι με την εικονογράφηση, τράβηξαν την προσοχή μου όλες εκείνες οι εικονογράφοι (οι περισσότερες ήταν γυναίκες) που ζωγράφιζαν για να θεραπευτούν. Πολλές φορές αφιέρωσα αναρτήσεις του ιστολογίου σε κορίτσια που αποτύπωναν στις εικόνες τους όσα νιώθει κάποιος που υποφέρει από κατάθλιψη, διαταραχές, ψυχώσεις. 

Cecile Dormeau

Cecile Dormeau

Λάτρευα το εικονογραφημένο βιβλίο από παιδί και η ενηλικίωση δεν ήταν αρκετά δυνατή ώστε να σβήσει αυτό το συναίσθημα. Πρώτα, ήταν ένα χόμπι. Παρατηρούσα τις εικόνες των παιδικών και των κόμικς στο βιβλιοπωλείο που δούλευα. Ύστερα, άρχισα να σημειώνω τα ονόματα των αγαπημένων εικονογράφων. Μετά, τους αρχειοθετούσα. Ξεκίνησα σιγά σιγά να παρατηρώ τις διαφορές τους. Αναγνώριζα λίγο λίγο τους Ιάπωνες, τους Κορεάτες, παλιούς εικονογράφους της Ανατολικής Ευρώπης: Τσέχους, Ρώσους, Πολωνούς. Και πάει λέγοντας. Αμέτρητοι φάκελοι, πολλές και διαφορετικές κατηγοριοποιήσεις. 

Ani Castillo

Το ιστολόγιο βοήθησε να διατηρηθεί αυτό το πάθος. Ήμουν σίγουρη πως εικονογράφοι που εκφράζουν τόση ευαισθησία στις εικόνες που φιλοτεχνούν θα διακρίνονται γι' αυτήν και ως άνθρωποι. Όσο τους γνώριζα και αρχίζαμε να αλληλογραφούμε, επιβεβαιωνόμουν. Χωρίς διδακτισμό και αλαζονεία, αφοπλίζουν το κοινό τους με την παιδικότητα. Τρυφεροί αλλά και ευθύβολοι. 

Ani Castillo

Αυτό που με κάνει και καταφεύγω σ' αυτό το πολύχρωμο κουκούλι ακόμη είναι η ασχήμια μιας καθημερινότητας που ολοένα δυσκολεύει. Άφησα τη φύση για την Αθήνα. Κάθε μέρα διασχίζω με τη συγκοινωνία μια αφιλόξενη πόλη. Προτού καλά καλά ζεστάνει ο ήλιος, βλέπω στους δρόμους ανθρώπους να φοβούνται, να σπρώχνονται, να τρυπάνε το σώμα τους. Κάποιοι μαζεύουν τις κουβέρτες τους απ' τα παγκάκια του πάρκου. Άλλοι ξερνούν την ασιτία τους στηρίζοντας το σώμα τους σε μια κολόνα της ΔΕΗ. 

Ketnipz

Ketnipz

Όσο όμορφες κι αν είναι οι νύχτες πλάι στους φίλους, είναι απόλυτα βέβαιο πως η Αθήνα κάποια στιγμή θα σε σερβίρει μια συγυρισμένη μερίδα πανικού και κατατονίας. Εκείνες τις μέρες που όλα γύρω σκοτεινιάζουν και το στήθος σου στενεύει τόσο που δεν χωρά την ανάσα σου, οι διαδικτυακές συμβουλές self care μοιάζουν γελοίες. Ούτε το αχνιστό τσάι, ούτε το ζεστό μπάνιο, ούτε τα αρωματικά κεριά μπορούν να σε καλμάρουν. Μια εικόνα, όμως, μπορεί. 

Ketnipz

Ketnipz

Εξακολουθώ να ασχολούμαι με όλα αυτά γιατί μου υπενθυμίζουν πως, λίγο πολύ, όλοι όσοι ζούμε και δουλεύουμε σ' αυτούς τους ρυθμούς υποφέρουμε από τα ίδια αδιέξοδα. Έχω φίλες εικονογράφους από το Μεξικό, τη Φινλανδία, την Ολλανδία, την Ινδία, τη Λευκορωσία, τις ΗΠΑ, το Λάος. Όταν βλέπω μια εικόνα τους, λειτουργεί σαν βάλσαμο η σκέψη πως στην άλλη άκρη του κόσμου ένας άνθρωπος νιώθει ό,τι νιώθω κι εγώ και ζωγραφίζει για να μου το υπενθυμίσει. 

Ani Castillo

Δεν θα πάψει ποτέ να με εντυπωσιάζει πόσο γαληνεύει την ψυχή μας μια ωραία εικόνα. Και θα πιστεύω πάντα πως ένα παιδί που μεγαλώνει ξεκουράζοντας το βλέμμα του στις εικόνες της φύσης και της τέχνης δεν θα καταφύγει ποτέ στη βία. 

***

Τι αγαπάτε; - Ένας δωδεκάλογος με την Pennika

1. Να με πιτσιλάει το κύμα

2. Να βουτάω στο παγωτό.

3. Να μου διαβάζεις.

4. Να βγάζω το μαγιό. 

5. Να ξαπλώνω στο χορτάρι. 

6. Να παίζω πιάνο. 

7. Να κάνω κούνια. 

8. Να ζεσταίνει το χέρι μου μια κούπα αχνιστός καφές. 

9. Να με σημαδεύει το καλοκαίρι. 

10. Να σας κρυφοκοιτάζω. 

11. Να σας φωτογραφίζω.

12. Να σε κρατάω αγκαλιά.

***

[1] Δωδεκάλογος: Ελένη Πούλου

Εικονογράφηση: Pennika

[2] Αν αγαπάτε τους δωδεκάλογους, ρίξτε μια ματιά εδώ, εδώ, εδώ κι εδώ. 

Květa Pacovská

Τι να πρωτογράψω για την Květa Pacovská. Νόμιζα πως ήταν μια εικονογράφος που την ανακάλυψα μόνη μου στις δεκάδες ώρες ψαχουλέματος σε σάιτ, μπλογκ, γκρουπ και ράφια βιβλίων που αφορούν την εικονογράφηση. Από την άλλη, κάθε εικόνα της κάτι μου θυμίζει. 

Στη οικογενειακή βιβλιοθήκη μας υπήρχαν πολλά παιδικά εικονογραφημένα από πολωνούς και τσέχους εικονογράφους. Στους Τσέχους, ειδικά, απέκτησα μια πολύ ιδιαίτερη αδυναμία. Αγάπησα το χιούμορ τους στον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία και την εικόνα και κατάλαβα την ξεχωριστή τους σχέση με την παιδικότητα.

Στα τσέχικα εικονογραφημένα δεν υπάρχει το φλερτ με το φολκλόρ που συναντά κανείς στα ρώσικα βιβλία. Οι Τσέχοι αγαπούν το μοντέρνο και στις εικόνες των παιδικών βιβλίων ξεχωρίζει κανείς στοιχεία που μοιάζουν σουρεαλιστικά, υπερβολικά ή γκροτέσκ. Κάθε σελίδα μια αλλόκοτη παιδική φάρσα. 

Τα πλάσματα που φιγουράρουν στις σελίδες μοιάζουν μ' αυτούς τους παράξενους κλόουν που είναι κλεισμένοι σε ξύλινα κουτιά και μόλις τα ανοίξεις πετάγονται να σε τρομάξουν και γελούν χαιρέκακα στα μούτρα σου. 

Τα παλιότερα έργα της Květa Pacovská έχουν πιο μουντά χρώματα και μεταφέρουν τον μικρό αναγνώστη σε άλλες εποχές. Φέρνουν στο νου έργα του Mirko Hanák ή της  Dagmar Berková. 

Τα πιο πρόσφατα έργα της, όμως, εκπλήσσουν με την ένταση των χρωμάτων και τις τολμηρές τους αντιθέσεις. Η Pacovská είχε δηλώσει αρκετές φορές σε συνεντεύξεις της πως το συναίσθημα  προκαλείται στον θεατή  από τις αντιθέσεις των χρωμάτων και γι' αυτό προτιμούσε τα έντονα χρώματα: κόκκινο, πράσινο, μαύρο και άσπρο.

Στα εξώφυλλα των βιβλίων της οι φιγούρες μοιάζουν με προσωποποιήσεις του κύβου του Ρούμπικ. Ή μ' εκείνο το πολύχρωμο ρολόι των παιδικών μας χρόνων που μετρούσε τα δευτερόλεπτα, τα λεπτά, τις ώρες μέχρι να ξαναξεκινήσει το πρόγραμμα της ΕΡΤ. 

Λάτρης των μεγάλων ζωγράφων, του Κλέε, του Μιρό, του Καντίνσκι, η Pacovská εντάσσει την ρωσική πρωτοπορία στην παιδική εικονογράφηση. 

Ασχολήθηκε με την εικονογράφηση του παιδικού βιβλίου λίγο αφού έγινε μητέρα. Ήθελε ζωγραφίζοντας να δίνει σε όλους τη χαρά που έδινε στα παιδιά της. Τόσο απλό και τόσο όμορφο.

Ήταν από τις πρώτες που τόλμησαν το κολάζ στην εικονογράφηση του παιδικού βιβλίου, ενώ δημιούργησε πολλά τρισδιάστατα βιβλία σε μια εποχή που το ποπ-απ δεν ήταν ακόμη καθόλου διαδεδομένο. Σήμερα είναι 91 ετών και παραμένει τόσο νέα. 

Υπήρξε αντισυμβατική και με τον τρόπο της έδωσε νέα πνοή σε κλασικά και παραδοσιακά παραμύθια. Με τις εικόνες της δεν την ενδιέφερε να συνοδεύει την αφήγηση αλλά να αναδεικνύει πλευρές της που δεν μπορεί να φωτίσει ο λόγος. 

Στα ελληνικά κυκλοφόρησαν ελάχιστα βιβλία της. Αν θυμάμαι καλά ήταν μόνο ο "Βασιλιάς των λουλουδιών". Σύντομα θα επανακυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο το "Κοριτσάκι με τα σπίρτα" του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Ευκαιρία να ξανασυναντήσουμε μια σπάνια και πολυβραβευμένη εικονογράφο. 

***

Květa Pacovská: Για το χρώμα

"White and black are not included in the colour spectrum but for me they are colours and mean maximum contrast. And maximum contrast is the maximum beauty. I am striving for maximum contrast. Red and green.The placing of colours one over the other. It depends on the relation, proportion, rhythm, size, amount and how we placed colours togethe. It is like music. Each individual tone is beautiful by itself and in certain groupings we create new dimensions, harmony, disharmony, symphonies, operas and books for children" 

Květa Pacovská, Illustrator