Τα γράμματα της Κόκα

Είναι σεξουαλική παρενόχληση αν κάποιος φίλος ή συνάδελφος αγγίξει το γόνατο μιας γυναίκας; Δεν είναι. Αν ένας σκηνοθέτης χαϊδέψει το γόνατο μιας νεαρής ηθοποιού την ώρα που περνά από κάστινγκ; Μάλλον. Είναι σεξουαλική παρενόχληση αν ένας άντρας προτείνει σε μια συνάδελφό του ραντεβού; Όχι. Αν είναι το αφεντικό και εκείνη υποψήφια υπάλληλός του; Πιθανότατα ναι. 

Εδώ και ένα μήνα περίπου, ίσως και λίγο περισσότερο, όλος ο κόσμος μιλάει για το τι είναι και τι δεν είναι σεξουαλική παρενόχληση. Πόσο δύσκολο μπορεί να είναι να ορίσουμε τι σημαίνει και τι δε σημαίνει παρενοχλώ σεξουαλικά;

Είναι πράγματι προβληματικός ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει το θέμα η Γαλλίδα ηθοποιός Κατρίν Ντενέβ στην επιστολή της, αλλά προβληματικός είναι και ο τρόπος με τον οποίο απαντούν οι γυναίκες που εκπροσωπούν το φεμινιστικό κίνημα. Φυσικά και το φλερτ δεν πρέπει να ενοχοποιείται, ούτε να στοχοποιείται, ούτε να ταυτίζεται με την παρενόχληση. Και ο φεμινιστικός λόγος σήμερα έχει μέσα του ψήγματα πουριτανισμού. 

Όπου να ΄ναι θα με διώξουνε από το εργοστάσιο του βωξίτη, γιατί δεν στέκομαι στα πόδια μου. Όσοι εργάτες δεν βαστάνε άλλο στα πόδια τους τους πετάνε στα σκουπίδια, στα Σκουπιδιαρέικα, σαν τις λεμονόκουπες.

Η παρενόχληση μπορεί να πάρει διάφορες μορφές, αλλά παραμένει θέμα θέσης. Και με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που παρενοχλούνται οι γυναίκες από άνδρες που λόγω θέσης είναι ισχυρότεροι, παρενοχλούνται και οι άνδρες από τις ισχυρότερές τους κυρίες, έστω και σπανιότερα. Παντού υπάρχουν κυνηγοί και θηράματα και δεν είναι κατά αποκλειστικότητα αρσενικού ή θηλυκού γένους.  

Ένα κλαδί μπανάνες ζυγίζει είκοσι κιλά. Σβέλτα, σκατόγρια, φώναζε ο επιστάτης στη μάνα μου. Κείνη δεν μπορούσε να τρέξει, με είχε στην κοιλιά της. Τσακίσου, σκατόγρια, φώναζε ο επιστάτης, η μάνα μου δεν ήτανε γριά, μόλις είχε πατήσει τα τριάντα, έμοιαζε μονάχα γριά. Έκανε πιο γρήγορα, έπεφτε, κι ο επιστάτης την χτυπούσε στην κοιλιά με μένα μέσα.

Διαβάζοντας την επιστολή της Ντενέβ, πάντως, θυμήθηκα το βιβλιαράκι της Εντίτα Μόρρις "Είμαι καλά, το ίδιο επιθυμώ και για σας", που είχε κυκλοφορήσει κάποτε από τις εκδόσεις Θεμέλιο σε μετάφραση της Άλκης Ζέη. Εκεί, η Τζαμαϊκανή σκλάβα Κόκα γράφει στη Βρετανή κυρία Τατλ για την οποία δούλευε κάποτε. Κόβει σελίδες από το ημερολόγιό της και τις της στέλνει όποτε έχει ανάγκη τα λεφτά.

Που λέτε, το γκαρσόνι του ξενοδοχείου μού 'λεγε χθες βράδυ, ότι ήθελε όλες οι γυναίκες της Τζαμάικας να πάψουν να είναι πουτάνες. Τη μάνα του τη βίασε ένας άσπρος τσιφλικάς, το παιδί πέθανε, η μάνα του δεν μπόρεσε να ξαναπάρει τα πάνω της, από τότε που 'γινε μητέρα  στα δεκατρία της, δεν μπορούσε πια να κάνει βαριές δουλειές. 

Τον καιρό της Κόκα ήταν πολύ σαφές τι συνιστούσε σεξουαλική παρενόχληση: τίποτα. Η γυναίκα, πόσο μάλλον μια Τζαμαϊκανή σκλάβα όπως η Κόκα, ήταν καταδικασμένη να δεχτεί και να υπομείνει τα πάντα. Και -τι σύμπτωση- για ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη αυτό εξακολουθεί να ισχύει. Ο κόσμος εξακολουθεί να χωρίζεται σε ισχυρούς και ανήμπορους και εκεί είναι πολύ εύκολο να καταλάβουμε ποιος παρενοχλεί ποιον.

Αν με πάρουν, χρειάζομαι μια καινούργια κιλότα, τη δική μου μου τη σκίσανε στο "Σπίτι". Α, δεν ξαναγυρίζω πια εκεί, καλύτερα να με πετάξουνε κομμάτια στα σκυλιά.    

Όλοι με βάζουν να πιω με το ζόρι. Το κεφάλι μου πονάει, η κοιλιά μου, τα πόδια μου. Ωχ, πονάω. "Πονάς χρυσό μου γιατί δεν είσαι ακόμα συνηθισμένη να πλαγιάζεις με άντρες, θα μάθεις και δεν θα πονάς πια". 

Το θέμα συζητιέται. Καλό ακόμη θα ήταν στην επόμενη διαφημιστική καμπάνια που θα οργανωθεί να μη φανούν οι γυναίκες ανήμπορες και σαστισμένες, όπως στα βίνετο που κυκλοφόρησαν, αλλά σίγουρες και δυνατές. 

Ο ξενοδόχος λέει οι καινούργιοι υπηρέτες θα τρώνε μονάχα φασόλια, όχι κρέας. Κρύβω τα φασόλια μου για την πιτσιρικούλα μου και τον Ντάρυλ. Δεν μπορεί να βρει δουλειά, κανείς δεν βρίσκει δουλειά στην Τζαμάικα. Δεν μπορεί να κάνει έρωτα. Ο έρωτας δεν γίνεται μόνο με φασόλια. 

Η Κόκα πέθανε στα Σκουπιδιαρέικα όπως και η μάνα της. Κρατούσε στο ένα της χέρι ένα κόκαλο και στο άλλο την πιτσιρικούλα της.   

***

Εντίτα Μόρρις, Είμαι καλά, το ίδιο επιθυμώ και για σας (μτφρ. Άλκη Ζέη), Θεμέλιο, Αθήνα 1992.