Μετά από δύο μικρά αφιερώματα στους Jan Tschichold και Alvin Lustig, που θεωρήθηκαν μετρ του μοντερνισμού στο σχέδιο, η τριλογία των πρωτοπόρων συμπληρώνεται -και μάλλον ολοκληρώνεται- με το σημερινό αφιέρωμα στον Paul Rand. O Paul Rand γεννήθηκε στο Μπρούκλιν το 1914. Ξεκίνησε να κάνει σχέδια και ζωγραφιές για το παντοπωλείο του πατέρα του και κανείς δεν πίστευε πως αυτό ήταν το πρώτο βήμα και ο ίδιος θα εξελισσόταν σε έναν από τους σημαντικότερους σχεδιαστές του 20ού αιώνα.
Το 1936 το περιοδικό μόδας Esquire πρότεινε στον Rand να αναλάβει το τμήμα γραφιστικής και εκείνος αρνήθηκε θεωρώντας πως δεν έχει φτάσει ακόμη στο επίπεδο που απαιτούσε μια τέτοια δουλειά. Την επόμενη χρονιά, όμως, αποφάσισε να δεχτεί κι έτσι, σε ηλικία μόλις 23 ετών, έγινε ο άνθρωπος που κρυβόταν πίσω από το διάσημο περιοδικό.
Μάλιστα ένα από τα εξώφυλλα που σχεδίασε για κάποιο από τα τεύχη του έτους 1940, θεωρήθηκε προκλητικό, αλλά και ενδεικτικό της ελευθερίας κινήσεων που του άφηνε η Διεύθυνση: Τα συρματοπλέγματα του πολέμου χρησιμοποιήθηκαν τόσο για να παρουσιάσουν το τεύχος ως δώρο, όσο και για να σχηματίσουν το σχήμα το σταυρού. Ο σταυρός δεν είναι ένα απλό θρησκευτικό σύμβολο, έλεγε ο Rand. Η κάθετη γραμμή συμβολίζει την επιθετικότητα του αρσενικού, ενώ η οριζόντια την παθητικότητα του θηλυκού. Η διείσδυση και η υποδοχή, η εισβολή και η άμυνα, ο καταστροφικός πύραυλος και το διαβρωμένο έδαφος.
Ο Rand θεωρήθηκε εισηγητής του "ελβετικού στιλ" στο σχέδιο και η γκάμα του περιλαμβάνει λίγο πολύ τα πάντα. Ο τομέας όμως που τον έκανε γνωστό και στον οποίο δούλεψε καθόλη τη διάρκεια της ζωής του ήταν ο σχεδιασμός διαφόρων εταιρικών ταυτοτήτων. Πάμπολλες εταιρείες τού οφείλουν την επιτυχία τους. Έλεγε χαρακτηριστικά πως ένα λόγκο δεν έχει καμία πιθανότητα να επιβιώσει αν δεν έχει σχεδιαστεί με τη μέγιστη δυνατή απλότητα. Ο σχεδιαστής πρέπει να χαρακτηρίζεται από αυτοσυγκράτηση και αγάπη για τη λιτότητα. Διαφορετικά, θα αποτύχει.
Πέρα από τα λόγκο, ο Rand ασχολήθηκε επίσης με κάθε είδους διαφήμιση, με τη δημιουργία καταλόγων, τις αφίσες, τα εξώφυλλα βιβλίων, τη ζωγραφική τέχνη. Αν και, όπως κάθε μοντερνιστής, και ο ίδιος πίστευε ότι η τέχνη αφορά λίγο πολύ τα πάντα. Ο καλλιτέχνης πρέπει απλά να μετατρέπει το καθημερινό σε ανοίκειο. Αυτό είναι όλο.
Έτσι, λοιπόν ανάμεσα στις σχεδιαστικές του δημιουργίες του μπορεί να βρει κανείς μπουκάλια για λογιών λογιών ποτά (αναψυκτικά και αλκοολούχα), κονσέρβες, πακέτα τσιγάρων, σπιρτόκουτα, παιχνίδια, μπουκαλάκια για αρώματα, αποσμητικά και πούδρες, κυπελάκια για παγωτά, καπελιέρες, συσκευασίες μαχαιριών και πάει λέγοντας. Ο κατάλογος περιλαμβάνει όλα τα καλούδια που μας χάρισε ο καπιταλισμός. Εξάλλου, η ποπ αρτ, από την οποία σαφώς επηρεάστηκε, τα πήγαινε πολύ καλά μαζί του.
Στο διαδίκτυο μπορεί να βρει κανείς ένα μεγάλο μέρος της αρθογραφίας του Rand, καθώς και σημειώσεις του από τις διαλέξεις του στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ. Μερικά από τα άρθρα του αφορούν το ρόλο των χρωμάτων ("Το μαύρο στην τέχνη"), τα αντικείμενα, τη διαφήμιση, όλα πολύ ενδιαφέρονται για όσους ασχολούνται με τη γραφιστική.
Είναι εντυπωσιακό, πάντως, το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα στα εξώφυλλα των βιβλίων η σχολή που εισήγαγε ο Rand και άλλοι μοντερνιστές θεωρείται αξεπέραστη. Πολλοί εκδοτικοί οίκοι που θέλουν να αποφύγουν την πεπατημένη στο εξώφυλλο (που άλλοτε σερβίρει ένα πορτρέτο του συγγραφέα, άλλοτε έναν κλασικό ζωγραφικό πίνακα, άλλοτε ένα σκίτσο που ανταποκρίνεται στα χαρακτηριστικά του κεντρικού ήρωα, ένα τοπίο, ένα πλουμιστό και χορταστικό σχέδιο), να ανανεώσουν το προφίλ τους, να προσεγγίσουν ένα πιο νεανικό κοινό ή να εμπλουτίσουν τη λογοτεχνική τους παραγωγή και να ανοιχτούν σε νέους χώρους, υιοθετούν στα εξώφυλλα πρακτικές που θυμίζουν πολύ τις δικές του. Και πολύ καλά κάνουν δηλαδή, μας αρέσουν τα ωραία εξώφυλλα όπως και να ΄χει.
Μάλιστα ένα από τα εξώφυλλα που σχεδίασε για κάποιο από τα τεύχη του έτους 1940, θεωρήθηκε προκλητικό, αλλά και ενδεικτικό της ελευθερίας κινήσεων που του άφηνε η Διεύθυνση: Τα συρματοπλέγματα του πολέμου χρησιμοποιήθηκαν τόσο για να παρουσιάσουν το τεύχος ως δώρο, όσο και για να σχηματίσουν το σχήμα το σταυρού. Ο σταυρός δεν είναι ένα απλό θρησκευτικό σύμβολο, έλεγε ο Rand. Η κάθετη γραμμή συμβολίζει την επιθετικότητα του αρσενικού, ενώ η οριζόντια την παθητικότητα του θηλυκού. Η διείσδυση και η υποδοχή, η εισβολή και η άμυνα, ο καταστροφικός πύραυλος και το διαβρωμένο έδαφος.
Ο Rand θεωρήθηκε εισηγητής του "ελβετικού στιλ" στο σχέδιο και η γκάμα του περιλαμβάνει λίγο πολύ τα πάντα. Ο τομέας όμως που τον έκανε γνωστό και στον οποίο δούλεψε καθόλη τη διάρκεια της ζωής του ήταν ο σχεδιασμός διαφόρων εταιρικών ταυτοτήτων. Πάμπολλες εταιρείες τού οφείλουν την επιτυχία τους. Έλεγε χαρακτηριστικά πως ένα λόγκο δεν έχει καμία πιθανότητα να επιβιώσει αν δεν έχει σχεδιαστεί με τη μέγιστη δυνατή απλότητα. Ο σχεδιαστής πρέπει να χαρακτηρίζεται από αυτοσυγκράτηση και αγάπη για τη λιτότητα. Διαφορετικά, θα αποτύχει.
Πέρα από τα λόγκο, ο Rand ασχολήθηκε επίσης με κάθε είδους διαφήμιση, με τη δημιουργία καταλόγων, τις αφίσες, τα εξώφυλλα βιβλίων, τη ζωγραφική τέχνη. Αν και, όπως κάθε μοντερνιστής, και ο ίδιος πίστευε ότι η τέχνη αφορά λίγο πολύ τα πάντα. Ο καλλιτέχνης πρέπει απλά να μετατρέπει το καθημερινό σε ανοίκειο. Αυτό είναι όλο.
Έτσι, λοιπόν ανάμεσα στις σχεδιαστικές του δημιουργίες του μπορεί να βρει κανείς μπουκάλια για λογιών λογιών ποτά (αναψυκτικά και αλκοολούχα), κονσέρβες, πακέτα τσιγάρων, σπιρτόκουτα, παιχνίδια, μπουκαλάκια για αρώματα, αποσμητικά και πούδρες, κυπελάκια για παγωτά, καπελιέρες, συσκευασίες μαχαιριών και πάει λέγοντας. Ο κατάλογος περιλαμβάνει όλα τα καλούδια που μας χάρισε ο καπιταλισμός. Εξάλλου, η ποπ αρτ, από την οποία σαφώς επηρεάστηκε, τα πήγαινε πολύ καλά μαζί του.
Είναι εντυπωσιακό, πάντως, το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα στα εξώφυλλα των βιβλίων η σχολή που εισήγαγε ο Rand και άλλοι μοντερνιστές θεωρείται αξεπέραστη. Πολλοί εκδοτικοί οίκοι που θέλουν να αποφύγουν την πεπατημένη στο εξώφυλλο (που άλλοτε σερβίρει ένα πορτρέτο του συγγραφέα, άλλοτε έναν κλασικό ζωγραφικό πίνακα, άλλοτε ένα σκίτσο που ανταποκρίνεται στα χαρακτηριστικά του κεντρικού ήρωα, ένα τοπίο, ένα πλουμιστό και χορταστικό σχέδιο), να ανανεώσουν το προφίλ τους, να προσεγγίσουν ένα πιο νεανικό κοινό ή να εμπλουτίσουν τη λογοτεχνική τους παραγωγή και να ανοιχτούν σε νέους χώρους, υιοθετούν στα εξώφυλλα πρακτικές που θυμίζουν πολύ τις δικές του. Και πολύ καλά κάνουν δηλαδή, μας αρέσουν τα ωραία εξώφυλλα όπως και να ΄χει.
***
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου