Η καρδιά κυνηγάει μονάχη

Heart is a lonely hunter when there's no sign of love in sight.

Carson MCullers

Emanuel Romano (1897–1984)
Portrait of Carson McCullers

Σε μια μικρή πόλη του Αμερικάνικου Νότου, γύρω από μια χρεωκοπημένη πανσιόν και ένα παλιό καφέ-μπαρ, μια ομάδα ανθρώπων που ζουν και ονειρεύονται: δυο κωφάλαλοι, μια έφηβη γεμάτη μουσική, ένας μαρξιστής γιατρός, ένας σιωπηλός καφετζής, ένας αλκοολικός πρώην συνδικαλιστής. Λευκοί και νέγροι, ευκατάστατοι και φτωχοί, έχουν όλοι τους ένα κοινό χαρακτηριστικό· τη μοναξιά.  

Τα μέρη που κινούνται αλλάζουν, αλλά το σκηνικό παραμένει πάντοτε ίδιο. 

Μια λουρίδα παρατημένης έκτασης, που συνόρευε με σειρές σάπια καλύβια, και κάπου κοντά μια βαμβακουργία, μια υφαντουργία ή ένα εργοστάσιο εμφιάλωσης. Και οι άνθρωποι ήταν ίδιοι, εργάτες και νέγροι οι περισσότεροι. Με τα κίτρινα φώτα του το λούνα παρκ ήταν φανταχτερό και κακόγουστο τα βράδια. Τα ξύλινα αλογάκια έκαναν κύκλους στο ρυθμό της μουσικής. Οι τροχοί γύριζαν, ο πάγκος γύρω από τους πλαστικούς κρίκους ήταν πάντα γεμάτος κόσμο. Στις δυο παράγκες πουλούσαν αναψυκτικά, καφετιά χάμπουργκερ και ζαχαρωτά. 

Για τους ήρωές της η Μακ Κάλερς λέει πως δεν είναι ούτε παλαβοί, ούτε αλλόκοτοι, παρόλο που σου δίνουν αυτή την εντύπωση όταν τους πρωτογνωρίζεις. Νομίζεις πως κάτι δεν πάει καλά, κάτι στραβό έχουνε πάνω τους ή κάτι κρύβουν. Αλλά τελικά διαπιστώνεις πως είναι φυσιολογικοί άνθρωποι. Το κορμί τους είναι κανονικό. Αυτό που τους κάνει να διαφέρουν είναι το μυαλό τους.  Θα μπορούσαν να έχουν κάνει φυλακή ή να έχουν σπουδάσει στο Χάρβαρντ, να είναι εγκληματίες ή σοφοί, φθονεροί ή άκακοι, νέγροι ή λευκοί. Όπως όλοι οι άνθρωποι. 

Οι ίδιοι άνθρωποι θα μπορούσαν να είναι οτιδήποτε. Ακόμη και το φύλο τους μοιάζει να είναι θέσει και όχι φύσει δοσμένο.

Γιατί δεν έβλεπαν, ούτε κι οι έξυπνοι ακόμα, πως ο άνθρωπος ανήκει και στα δύο φύλα; Έτσι που να μην είναι ο γάμος ή το κρεβάτι το παν στη ζωή. Η απόδειξη; Τα ίδια τα νιάτα και τα γερατιά. Γιατί οι άντρες αποκτάνε συχνά φωνή διαπεραστική σαν γεράσουν και γίνεται ναζιάρικη η περπατησιά τους, Κι οι γριές χοντραίνουν πολύ μερικές φορές και έχουν φωνές βαθιές και τραχιές και βγάζουν χνούδι πάνω από τα χείλια τους, σαν  μικρό μουστάκι. 

Η θέση μας στον κόσμο λοιπόν είναι αυτή που καθορίζει τα πάντα; Μπορούμε να την αλλάξουμε; Γιατί οι νέγροι αυτής της μικρής πολιτείας δεν μπορούν να διεκδικήσουν την αξιοπρεπή διαβίωσή τους στον "κόσμο των λευκών"; Γιατί δεν μπορούν πουθενά να αδελφωθούν παρά μόνο στην εκκλησία; Ο γιατρός Κόουπλαντ γυρίζει από δω κι από κει, κηρύττει "την αλήθεια του μαρξισμού" και τελικά δεν καταφέρνει να πείσει ούτε την οικογένειά του. Η γυναίκα του τον εγκαταλείπει και τα παιδιά του τον αποστρέφονται. Βρίσκουν παρηγοριά στο κήρυγμα της Κυριακής. Και ο πρώην συνδικαλιστής Τζέηκ, που είναι ομοϊδεάτης του γιατρού, δεν συμφωνεί σε τίποτα μαζί του. 

Βλέπει να έρχεται πόλεμος. Βλέπει πως όταν υποφέρουν έτσι οι άνθρωποι γίνονται κακοί κι άσκημοι και κάτι πεθαίνει μέσα τους. Το κυριότερο όμως είναι που βλέπει ότι ολόκληρο το σύστημα του κόσμου είναι χτισμένο πάνω σ' ένα ψέμα. Κι είναι ένα ψέμα ολοφάνερο, μα αυτοί που δεν ξέρουν έχουν ζήσει τόσο καιρό μαζί του που δεν μπορούν να το δουν.

Henri Cartier Bresson

Κι έτσι όλοι παλεύουν, ο καθένας με τον τρόπο του. Κι όταν δεν τα καταφέρνουν, έχουν όλοι τους ένα κοινό καταφύγιο. Τον κωφάλαλο κύριο Σίνγκερ. Έναν άνθρωπο που δεν απαντά στα αδιέξοδά τους, αλλά δείχνει να καταλαβαίνει όλα όσα εκείνοι αισθάνονται. Ίσως και περισσότερα. 

Το μόνο που μας  μένει είναι να γυρνάμε και να λέμε την αλήθεια. Και μόλις μάθουν αυτή την αλήθεια αρκετοί από τους μη γνωρίζοντες, τότε δε θα χρειάζεται να πολεμάμε. 

Λίγο προτού ξεσπάσει ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, η Κάρσον Μακ Κάλερς  ζωφραφίζει με πρωτότυπη ποιητική ευαισθησία μια αμερικανική μικροκοινωνία του Νότου. Σήμερα, πόσα έχουν αλλάξει εκεί κάτω; 

***

Κάρσον Μακ Κάλερς, Η καρδιά κυνηγάει μονάχη (μτφρ. Βικτώρια Τράπαλη), Εξάντας, Αθήνα 1981. 

  

305: Νομισματοκοπείο - Άρτεμις (Αγ. Νικόλαος)

'Ωρα εβδόμη πρωινή ξεκινώ από το σπίτι, για να πάρω το 305. Γραμμή Νομισματοκοπείο - Άρτεμις. Τον χειμώνα, οι διαδρομές προς το διακόνημά μου  είναι ζοφερές. Περίοικοι σιγοπερπατούν με τα μικρά τους τετράποδα στις αλάνες της γειτονιάς. Περνώ μέσα από τις καλαμιές, αισθάνομαι την υγρασία από τα μπαζωμένα ρέματα, μυρίζω τα καμένα λάστιχα του καταυλισμού των Ρομά και μετά από ένα δεκάλεπτο φτάνω στη Μεσογείων. 

Ώρα εβδόμη και δέκα πρώτα λεπτά. Στη λεωφόρο τα φώτα είναι ακόμη αναμμένα. Το φανάρι είναι πάντοτε κόκκινο, περιμένω στη διάβαση, ανάβει Γρηγόρης, τα φώτα σβήνουν, περνώ απέναντι. 

Ώρα εφτά και τέταρτο. Στο λεωφορείο οι γνωστοί-άγνωστοι. Χειμερινές κολυμβήτριες και χειμερινοί κολυμβητές. Κύριοι και κυρίες του Χολαργού με αθλητικές τσάντες και περιποιημένο μαλλάκι συνεχίζουν τα μπάνια τους στη Λούτσα. Συναντιούνται στις εκδηλώσεις τις ενορίας τους τα Σαββατοκύριακα και στο 305 τις καθημερινές. Φτάνουν στη θάλασσα στις οκτώ και τέταρτο. Κάνουνε μπάνιο μέχρι τις εννιά και τέταρτο. Στεγνώνουν μέχρι τις δέκα παρά τέταρτο. Παίρνουν το λεωφορείο της επιστροφής στις δέκα. Έντεκα η ώρα είναι σπίτια τους. Στις δώδεκα το φαγητό στον φούρνο. Το αυτό μέχρι τα Χριστούγεννα. 

Πολλές φορές επιβαίνουν κυρίες διαφόρων αδελφοτήτων ή μάρτυρες του Ιεχωβά. Με ρωτούν για τους νέους σήμερα και πώς τους διδάσκω να "φεύγουν τον πειρασμόν" τώρα με τα κομπιούτερ. Μου έχουν χαρίσει δύο φορές προσευχηταράκια και μία φορά εκκλησιαστικό περιοδικό για νέους, με άρθρα για τις θέσεις της εκκλησίας σχετικά με ελληνοτουρκικές σχέσεις, ανέκδοτα για νεολαίους και προσευχούλες.

Κάθε πρωί ένας μαυρούλης κύριος κάθεται στη δεύτερη σειρά του λεωφορείου. Τα ρούχα του μοσχοβολούν, φορά ένα ελαφρύ άρωμα και είναι καλοντυμένος. Η θέση δίπλα του είναι πάντοτε άδεια, όσοι κι αν είναι οι όρθιοι επιβάτες. Οι κυρίες θα σκότωναν για μια θέση στο λεωφορείο, αλλά ευχαρίστως παραχωρούν τη θέση "δίπλα στον μαύρο". Καλημεριζόμαστε χαμογελαστοί, σηκώνεται και με αφήνει να καθίσω πλάι στο παράθυρο. Είναι ο διπλανός μου. 

Στην επιστροφή το μεσημέρι, εργάτες με ροζιασμένα χέρια και μαύρα νύχια, άστεγοι, άνθρωποι που δεν έχουν τόπο να πλυθούν, γιαγιάδες που προσέχουν εγγόνια και επιστρέφουν με άδεια τάπερ, μια τρελή που μασάει τα δάχτυλά της, πολλά γυφτάκια που παίζουν με τα κινητά τους και τραγουδούν δυνατά μέχρι να φτάσουμε στο Νομισματοκοπείο. Όλοι παραμιλούν.  Όλο το λεωφορείο παραμιλά. Μέχρι το Νομισματοκοπείο. Μετά κατεβαίνουμε αμίλητοι. Την άλλη μέρα θα ξανασυναντηθούμε.

***

Το πορτρέτο ενός καλλιτέχνη: Ani Castillo

Στα έργα της κυριαρχεί το μαύρο, αλλά κάνουν τη ζωή να μοιάζει λιγότερο σκοτεινή. Η Ani Castillo ζωγραφίζει σκέψεις και μεταδίδει συναισθήματα, ελπίζοντας να κάνει τους άλλους να νιώθουν λιγότερο μόνοι. 

Θα ήθελες να μας πεις λίγα πράγματα για τη ζωή σου; Πότε ξεκίνησες να ζωγραφίζεις; Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με την εικονογράφηση;  

Γεννήθηκα στο Μεξικό, στη Γουαδαλαχάρα, και τώρα ζω στο Τορόντο με τη μικρή μου οικογένεια. Σ' όλη μου τη ζωή σκεφτόμουν να μάθω να ζωγραφίζω στη σχολή Kαλών Tεχνών, αλλά λίγο αφού ξεκίνησα, κατέληξα να κάνω σπουδές Επικοινωνίας, και είμαι πολύ χαρούμενη που τα κατάφερα! Έμαθα πολλά πράγματα, για διαφορετικά μέσα, όπως η φωτογραφία, το βίντεο, ο ήχος, ακόμη και το φώτοσοπ, και μου άνοιξαν πολλές διαφορετικές προοπτικές. 

Από τότε που ήμουν τριών χρονών, οι γονείς μου κατάλαβαν ότι  η αγαπημένη μου ενασχόληση ήταν να ζωγραφίζω και με ενθάρρυναν να περνώ τον ελεύθερο χρόνο μου σχεδιάζοντας και ζωγραφίζοντας. Μια μέρα όμως, αποφάσισαν να πάρουν τη μικρή παιδική μου "καριέρα" στα σοβαρά:

Όταν μεγάλωνα στο Μεξικό, ήταν πολύ συνηθισμένο τα παδιά να περνούν χρόνο μόνα τους στο σπίτι όταν οι γονείς τους δούλευαν. Ήμουν έξι χρονών, μόνη στο σπίτι με τον αδερφό μου. Ήταν η πρώτη μέρα των καλοκαιρινών διακοπών. Η μαμά μου μου είχε αγοράσει ένα κουτάκι νερομπογιές και ένα μεγάλο πακέτο χαρτί. Όταν γύρισαν οι δικοί μου από τη δουλειά, βρήκαν το πάτωμα σκεπασμένο από ζωγραφιές. Ζωγράφιζα όλη μέρα! Εκείνη τη μέρα ο μπαμπάς μου αποφάσισε να με πάει σε μαθήματα ζωγραφικής με λάδι, που έκαναν τη ζωή μου φανταστική. 

Με τι είδους εικονογραφήσεις έχεις ασχοληθεί; Θα ήθελες να μοιραστείς κάποια ξεχωριστή εμπειρία σου στην εικονογράφηση ενός βιβλίου; 

Έχω κάνει πολλές και διαφορετικές δουλειές. Περισσότερο ασχολούμαι με δικά μου έργα, αλλά έχω κάνει επίσης εικονογραφήσεις για βιβλία, ρούχα, υφάσματα, σημειωματάρια, διαφημίσεις, τοιχογραφίες, χαρτιά περιτυλίγματος και λοιπά.

Υπάρχει κάποιο κείμενο, βιβλίο, παραμύθι, τραγούδι που θα ήθελες να εικονογραφήσεις και δεν το έχεις κάνει ακόμη; 

Υπάρχει ένα κομμάτι του Σούμπερτ στη ταινία Barry Lyndon το "trio Op. 100". Το ακούω πολύ συχνά δουλεύοντας για διαφορετικά έργα. Φέρνει τόσες εικόνες στο μυαλό μου... Δεν είμαι σίγουρη αν θα ήθελα να "εικονογραφήσω" το κομμάτι, αλλά η μουσική του με έχει βοηθήσει να εικονογραφήσω πολλά άλλα πράγματα. Υπάρχει επίσης ένα συγκρότημα, οι Amiina. Αν θέλεις να συγκεντρωθείς και να αφήσεις ελεύθερη τη φαντασία σου, ο δίσκος τους "Puzzle" είναι υπέροχο άκουσμα. 

Τι υλικά χρησιμοποιείς συνήθως;

Τελευταία χρησιμοποιώ κυρίως στυλό, μελάνια και μαρκαδόρους. Μου αρέσει όμως να δοκιμάζω κάθε είδους τεχνική. Το να δοκιμάζει κανείς διαφορετικούς τρόπους στην τέχνη είναι η μεγαλύτερη ευχαρίστηση σ' αυτή τη δουλειά. 

Ετοιμάζεις κάτι αυτόν τον καιρό; 

Αυτή τη στιγμή ετοιμάζω κυρίως δουλειές για πελάτες μου και ένα δικό μου κινούμενο σχέδιο, το "Imaginary Friend " (miamigo.ca).

Η εικονογράφηση είναι για σένα επάγγελμα ή χόμπι; Στη χώρα σου υπάρχει δυνατότητα βιοπορισμού από την εικονογράφηση; 

Ξέρεις κάτι; Νομίζω πως όσοι ασχολούνται με την τέχνη το κάνουν για ένα βαθύτερο λόγο που οι λέξεις "επάγγελμα" και "χόμπι" δεν μπορούν να εξηγήσουν. Είναι κατά κάποιον τρόπο μια απεγνωσμένη ανάγκη. Ωστόσο, είμαι τυχερή που μπορώ να εργάζομαι ως εικονογράφος και να πληρώνομαι γι' αυτό! Ξέρω, όμως, ότι θα ζωγράφιζα, ακόμη κι αν εργαζόμουν σε έναν εντελώς διαφορετικό τομέα. 
Το εισόδημά μου προέρχεται από διαφορετικές πηγές.  Μαζί με τον συζυγό μου έχουμε μια εταιρεία επικοινωνίας που λέγεται "Miniature Massive" (miniaturemassive.com), όπου κάνω τα πάντα: δημιουργικό, στρατηγικές επικοινωνίας, δικαιώματα, φωτογραφία και άλλα. 

Από ποιους εικονογράφους (κλασικούς ή σύγχρονους) έχεις εμπνευστεί; 

Η Leonora Carrington,  ο Masakazu Katsura και ο Αργεντίνος σκιτσογράφος Quino ήταν οι μεγαλύτερες επιρροές στη ζωή μου. Επίσης, διάφοροι σκιτσογράφοι της πόλης μου που είναι και σπουδαίοι καλλιτέχνες, συγγραφείς, άνθρωποι των μέσων. Πάντοτε ήθελα να με χαρακτηρίζει η δική τους πολυμέρεια. 

Πες μας κάτι για το έργο σου "Imaginary Friend"(miamigo.ca).

Άρχισα να σχεδιάζω το "Imaginary Friend" μετά από ένα δίμηνο που έκανα Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία. Το σημαντικότερο πράγμα που έμαθα εκείνα τα χρόνια ήταν ότι δεν πρέπει να κολλάμε στις σκέψεις μας σαν να είναι πραγματικότητα. Δεν είναι. Οι σκέψεις είναι σκέψεις, και όταν επιτέλους ήμουν σε θέση να τις αντιλαμβάνομαι έτσι, ξεκίνησα να ζωγραφίζω μερικές απ' αυτές.

Η εικόνα διαμορφώνει τη φαντασία. Όταν ζωγραφίζεις, σκέφτεσαι ότι οι εικόνες θα ζωντανέψουν στη φαντασία των παιδιών;

Να σου πω την αλήθεια, όχι. Νομίζω ότι δική μου δουλειά είναι να ζωγραφίζω με τη φαντασία μου, και δουλειά των παιδιών να προσθέτουν τη δική τους υπέροχη φαντασία σε οτιδήποτε βλέπουν. 

Τι σχέση έχει ένας εικονογράφος με την παιδικότητα; Πόσο καθορίζουν τη δουλειά του οι παιδικές του αναμνήσεις; 

Νομίζω ότι το να κάνεις τέχνη σημαίνει να διατηρείς μια αιώνια σχέση με την παιδικότητα. Η τέχνη είναι ένα μέρος όπου μπορείς να νιώσεις ασφαλής και ελεύθερος. Όταν βάζεις την τέχνη σου στο διαδίκτυο, αλλάζουν λιγάκι τα πράγματα, επειδή είναι τρομακτική η πιθανότητα να επικριθείς ή/και να απορριφθείς. Αλλά πάλι τα παιδιά είναι γενναία και κάνουν πάντα αυτό που νιώθουν. Αν θέλεις να κάνεις τέχνη, πρέπει να είσαι πολύ δυνατός και να κρατάς ζωντανό το παιδί που έχεις μέσα σου. Να το σέβεσαι, να το βγάζεις προς τα έξω, να το  υπερασπίζεσαι από επιρροές, κι όλα αυτά μαζί.

Στη ζωγραφική σου σπάνια χρησιμοποιείς χρώματα. Στα περισσότερα έργα σου κυριαρχεί το μαύρο. Γιατί συμβαίνει αυτό; 

Συχνά αναρωτιέμαι γιατί, αλλά δεν είμαι σίγουρη για την απάντηση. Λατρεύω τα πολύχρωμα έργα ζωγραφικής, αλλά κάποιες φορές έχω την αίσθηση ότι το συναίσθημα που προσπαθώ να  μεταδώσω απλά δεν περιέχει χρώμα...


Το να είσαι εικονογράφος σου δίνει τη ευκαιρία να θίξεις κοινωνικά ζητήματα με διαφορετικό τρόπο. Οι ζωγραφιές σου αγγίζουν θέματα όπως η αυτοεκτιμήση, ο σχολικός εκφοβισμός, ο κοινωνικός ρατσισμός, η ειρήνη, η φιλία, η αγάπη. Όταν ζωγραφίζεις, λαμβάνεις υπόψη σου ότι μπορείς να επηρεάσεις ένα νεανικό κοινό σε μια ορισμένη κατεύθυνση;

Ξέρεις, θέλω να μοιράζομαι με τους συνανθρώπους μου όσο πιο πολλά μπορώ από την εμπειρία μου, και όσο πιο βαθιά μπορώ. Η ελπίδα μου είναι ότι μπορώ να συνδέσω αυτό το δικό μου βάθος με οποιονδήποτε κοιτάζει τα έργα μου.
Έχω νιώσει πολύ μόνη για ένα πολύ μεγάλο μέρος της ζωής μου.  Ξέρω πώς είναι να είσαι στην απ' έξω, να είσαι ο περίεργος, να είσαι το περιθωριοποιημένο παιδί. Και το μισώ. Είναι επώδυνο και δεν θα το ευχόμουν σε κανέναν. Μάλλον προσπαθώ να επικοινωνήσω ψυχικά με τα περιθωριοποιημένα παιδιά αυτού του κόσμου. Η μεγαλύτερη ελπίδα μου είναι να τα κάνω να νιώσουν λιγότερο μόνα. 
Δε νομίζω ότι η απάντηση είναι να προσαρμοστείς για να "ταιριάξεις". Όπου κι αν ζεις, αν οι άνθρωποι δεν σε πολυσυμπαθούν, υπάρχει ένα μέρος στον κόσμο που κάποιος νιώθει όπως κι εσύ και θα σε καταλάβει. 

Οι περισσότεροι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να προωθήσουν τη δουλειά τους. Σήμερα είναι εύκολο να γνωριστείς με ταλαντούχους ανθρώπους απ' όλον τον κόσμο. Τι γνώμη έχεις για τα σόσιαλ μίντια; Πώς τα χρησιμοποιείς; Αποτελούν ένα καταφύγιο για εκείνους που δεν γίνονται αποδεκτοί στην κανονική τους ζωή; 

Νομίζω ότι το διαδίκτυο είναι το πιο απίστευτο θαύμα για τους ντροπαλούς και τους παράξενους ανθρώπους.  Όταν το ανακάλυψα, είχα επιτέλους ένα μικρό παράθυρο για να δω τον πραγματικό κόσμο και να μιλήσω μαζί του! Έχει και τους πειρασμούς του, βέβαια. Νομίζω ότι ένα από τα προβλήματα είναι ότι σπαταλάς πολύ χρόνο. Αν όμως εστιάσουμε στα θετικά, θα μπορούσα να πω πως δεν έχει υπάρξει καλύτερη εποχή για να ζήσει κανείς! Όλοι έχουμε φωνή. Οι μεγάλοι και οι μικροί. Έχει δοθεί σε όλους μας ένα βήμα και είναι στο χέρι μας να βρούμε έναν τρόπο να το αξιοποιήσουμε.

                                                                        ***

Για οποιαδήποτε πληροφορία σχετικά με την Ani Castillo, ρίξτε μια ματιά εδώ και εδώ.