Ρέκβιεμ

Στα φοβερά χρόνια της γιεζόφσινα, πέρασα δεκαεφτά μήνες περιμένοντας στην ουρά, μπροστά στις φυλακές του Λένινγκραντ. Μια μέρα, κάποιος με "αναγνώρισε". Τότε, μια γυναίκα που στεκόταν πίσω μου και δεν είχε ακούσει βέβαια ποτέ το όνομά μου, ξύπνησε απ' την άκαμπτη νάρκη όπου πέφταμε όλοι μας και με ρώτησε με τα μελανιασμένα χείλη της, σκύβοντας στ' αυτί μου, (εκεί, όλοι μίλαγαν ψιθυριστά): 

- Κι αυτό, μπορείτε να το περιγράψετε;

Κι εγώ της είπα: 

- Μπορώ. 

Τότε, κάτι σαν χαμόγελο γλίστρησε πάνω σ' αυτό που ήταν κάποτε το πρόσωπό της. 

Το Ρέκβιεμ της Άννας Αχμάτοβα περιέχει ποιήματα  γραμμένα από το 1930 ως το 1957. Αναφέρονται στην περιπέτεια και φυλάκιση του γιου της Λεβ Γκουμιλιόφ, που συνελήφθη την εποχή των μεγάλων προπολεμικών εκκαθαρίσεων του Γιεζόφ.

Τον καιρό που η ποίηση της Αχμάτοβα απαγορευόταν, φίλοι της εμπιστεύονται αντίτυπα ο ένας στον άλλο, ενώ τα χειρόγραφά της αποστηθίζονται, για να μη βυθιστούν στη λήθη, και μετά καίγονται.

Η χώρα της βουλιάζει στο χάος και τη φτώχεια, ο σύζυγός της εκτελείται, ο γιος της εξορίζεται και φυλακίζεται, η ίδια φιμώνεται ως αστή, αποστάτρια, νοσηρά και αντιδραστικά σκοταδιστική «ποιήτρια των σαλονιών», κι όμως γράφει:

Όχι, δεν ζήτησα τον ξένο ουρανό,

ούτε φτερούγας ξένης προστασία –

ήμουν με τον λαό μου τότε εδώ

όπου ο λαός μου ζούσε μες στη δυστυχία.

Το Ρέκβιεμ είναι αφιερωμένο σε όλα τα θύματα του κομμουνιστικού καθεστώτος. Μα πάνω απ' όλα είναι μια συλλογή στην οποία διαβάζει κανείς τη λατρεία της μάνας για τον γιο της, τον πόνο, την αγωνία, τον φόβο και τον εξευτελισμό, την αναμονή μπροστά στις φυλακές, την αγωνία έξω από τα δεσμωτήρια, τη βάσανο. 

Είναι μια ευκαιρία να συλλογιστούμε την εχεμύθεια και τη διατήρηση της μνήμης ως πράξεις αντίστασης στις σιωπές της Ιστορίας. 

***

[1] Άννα Αχμάτοβα, Ρέκβιεμ (μτφρ.: Άρης Αλεξάνδρου, εισαγωγή: Sophie Benech, επίμετρο: Γιώργος Κοροπούλης), Άγρα, Αθήνα 2021.

[2] Άλλη μια ανάρτηση για την Άννα Αχμάτοβα εδώ.