Αγαπημένε, γλυκέ, αγγελικέ, καλέ μου πατέρα. [...] τώρα ετοιμάζεται ο κήπος κοντά στο νέο παλάτι· Θα είναι μικρός, δύο φορές μεγαλύτερος από το λαχανόκηπο στο Όλντενμπουργκ, σε αυτόν όμως, θα προστεθεί ένας μεγάλος κήπος.[1]
Όταν ήμουν μικρή, κάθε φορά που κατεβαίναμε στο κέντρο της Αθήνας, κάναμε βόλτες με τη μαμά μου στον Κήπο. Συνήθως μετά την επίσκεψη σε κάποιον γιατρό. Μια τέτοια μέρα είχε τα καλά της και τα κακά της. Το καλό ήταν πως γλίτωνα το σχολείο. Το κακό πως έπρεπε να βάλουμε τα καλά μας. Κι αν όχι τα καλά μας, τα κατά τι καλύτερα απ' τα καθημερινά μας. Τα 'χε αυτά τότε μια επίσκεψη στον γιατρό. Μόλις η υποχρέωση τελείωνε, κάναμε βόλτα στα μαγαζιά της Χαριλάου Τρικούπη ή περπατούσαμε την Πανεπιστημίου μέχρι να φτάσουμε στην πλατεία Συντάγματος. Ύστερα μπαίναμε στον Κήπο.
Μετά τη βόλτα μας, καταλήγαμε πάντοτε στο γνωστό καφενείο για πορτοκαλάδα και μηλόπιτα. Τότε μπορούσες να καθίσεις και μέσα. Στην επιστροφή, η μαμά μου μας έδειχνε το προεδρικό μέγαρο και εμείς αναρωτιόμασταν αν είχε μέσα υπηρέτες, σαν της Μαντάμ Σουσούς. Μας έδειχνε και το διαμέρισμα της Κατίνας Παξινού στην Ηρώδου Αττικού και μετά γυρίζαμε στο σπίτι.
Αργότερα, όταν ήμουνα φοιτήτρια και περνούσα όλη την ημέρα στην Αθήνα, τρύπωνα πού και πού στον Κήπο, άλλοτε για να διαβάσω και άλλοτε για να συνεχίσω το πλεκτό μου. Είχε αρχίσει να παρακμάζει και δεν θύμιζε σε τίποτα τις εικόνες των παιδικών μου χρόνων. Οι θαμώνες ήταν άνθρωποι εγκαταλελειμμένοι και ο ζωολογικός κήπος είχε μετατραπεί σε κοτέτσι με δυο παγόνια να κυκλοφορούν περήφανα ανάμεσα σε κότες και κατσικάκια. Σήμερα ο Κήπος έχει γίνει κομμάτι της καθημερινότητάς μου. Τον διασχίζω κάθε ώρα της ημέρας. Πρωί πρωί έρχονται εκείνοι που θα προπονηθούν στο τρέξιμο. Αργά το βράδυ όσοι θα περάσουν τη νύχτα στην αυλή του Ζαππείου.
Την περασμένη βδομάδα έκανα για πρώτη φορά μια προγραμματισμένη βόλτα στον Κήπο, συνοδευόμενη από το βιβλίο-οδηγό του Θοδωρή Γκόνη και της Ελένης Στρούλια. Ένα καλαίσθητο λευκωματάκι που στις σελίδες του εξιστορείται μεγάλο κομμάτι της ιστορίας του πρώην βασιλικού και νυν εθνικού μας κήπου. Το κείμενο συνοδεύεται από 21 νυχτερινές φωτογραφίες του Στράτου Καλαφάτη, για τις οποίες δόθηκε ειδική άδεια.
Ο Κήπος ήταν όνειρο της βασίλισσας Αμαλίας και αποτέλεσε τον πρώτο χώρο διακοσμητικού πρασίνου στο νέο ελληνικό κράτος. Αρχικά ήταν κλειστός για το κοινό. Ελάχιστες ήταν οι ώρες της ημέρας που επιτρεπόταν στους περαστικούς να απολαύσουν έναν περίπατο.
Σήμερα η κεντρική είσοδός του είναι στη λεωφόρο Αμαλίας και ο επισκέπτης με το που μπαίνει, αφού περάσει το παρτέρι του ηλιακού ρολογιού, μένει έκθαμβος μπροστά στις Ουασινγκτώνιες, τους πελώριους φοίνικες που φύτεψε η βασίλισσα για να αντικαταστήσουν του πρώτους φοίνικες που ήρθαν στο βασίλειο της Ελλάδας, αλλά δεν έμελλε να αντέξουν και πολύ.
Οι πρώτοι ήταν επίσης εντυπωσιακοί, αλλά και γέρικοι. Λένε πως μόλις ο πρώτος φορτώθηκε στο πλοίο, εκείνο έγειρε από τη μια μεριά, ενώ χρειάστηκαν περίπου σαράντα άνθρωποι για να φυτέψουν τον καθέναν τους. Καμία άμαξα δεν τους άντεχε, κι έτσι αποφασίστηκε να φτάσουν στην Αθήνα συρόμενοι από άλογα. Τα κακόμοιρα τα ζωντανά δεν υπήρχε περίπτωση να αντέξουν την κούραση και τελικά τα πελώρια δέντρα μεταφέρθηκαν πάνω σε ξύλινους κυλίνδρους.
Ο Κήπος ήταν ένα πολυέξοδο εγχείρημα. Το ποσό που απαιτούνταν για την ισοπέδωση του εδάφους, τη μεταφορά χώματος, φυτών, σπόρων, μηχανών και εργαλείων ήταν υπέρογκο για τις δυνατότητες του νεοσύστατου ελληνικού βασιλείου και, όπως ήταν φυσικό, υπήρξαν πολλές αντιδράσεις. Πολλοί αντιμετώπισαν το θέμα σαν ένα από τα καπρίτσια της νεαρής βασίλισσας, στην οποία φυσικά φαινόταν αδιανόητο να κυβερνά έναν τόπο που δεν διαθέτει ούτε ένα πάρκο για τον περίπατό της.
Ο Κήπος της Βασιλίσσης είναι δημόσιος, διότι είναι δίκαιον αυτοί που υφίστανται θυσίες για τη δημιουργίαν του να έχουν και το δικαίωμα να περιπατούν εδώ. Μόνο που, δεδομένου ότι η βασίλισσα περιδιαβάζει κι αυτή στον κήπον και δεν επιθυμεί να συναντά τους υπηκόους της πρόσωπο με πρόσωπο, το κοινόν έχει πρόσβαση στον κήπον μόνον αφού οι Μεγαλειότητές τους ξεκινήσουν έφιπποι για τον περίπατό τους στην πόλη μέχρι τη δύση του ηλίου.[2 ]
Σήμερα περιδιαβαίνοντας κανείς τον Κήπο μπορεί να δει την πέργκολα της Αμαλίας που οδηγεί στον αυλόγυρο του Ζαππείου Μεγάρου. Μπορεί, επίσης, να παρατηρήσει τα δεκάδες διαφορετικά είδη φυτών που οι κηπουροί και σύμβουλοι της Αμαλίας εισήγαγαν από την Ευρώπη, την Ινδία, την Αφρική και χώρες της μακρινής Ανατολής. Μπορεί να δει το παλιό Βοτανικό μουσείο -παλιό ησυχαστήριο του Γεωργίου Α'- το όμορφο σπιτάκι της παιδικής βιβλιοθήκης, απομεινάρια ενός ρωμαϊκού υδραγωγείου χάρη στο οποίο ο Κήπος ποτίζεται ακόμη και σήμερα, τον ζωολογικό κήπο, τη λιμνούλα με τις πάπιες, την παλιά είσοδο με τα μεγαλοπρεπή σκαλάκια που έβλεπαν στα ανάκτορα.
Μπορεί ακόμη να δει προτομές σημαντικών ποιητών και ευεργετών της χώρας, για τις οποίες τόσο καυστικά είχε εκφραστεί ο Σεφέρης. Μία αυτές είναι και του Σπυρίδωνα Σαμάρα, συνθέτη του ολυμπιακού ύμνου. Ο μουσουργός είχε την ατυχία να κηδευτεί την 25η Μαρτίου, που όλες οι μπάντες ήταν απασχολημένες με την εθνική γιορτή. Ούτε μια νότα δεν ακούστηκε στην κηδεία του...
Γύρω απ' τα συντριβάνια, τις τουαλέτες, τα μονοπάτια και τους θάμνους, ποιητές και περιπατητές, κατατρεγμένοι και ερωτευμένοι, φυγαδευμένοι βουλευτές, τουρίστες, άστεγοι, αθλούμενοι, παιδιά, κρυφές ματιές και συναλλαγές. Εθνικός, Κρατικός / Δημόσιος, Βασιλικός, ο Κήπος βαφτίζεται ανάλογα με το πολίτευμα της χώρας. Τώρα ανοιχτός για όλους από την ανατολή μέχρι τη δύση του ήλιου.
***
[1] Επιστολή της βασίλισσας Αμαλίας στον πατέρα της, 11/23 Δεκεμβρίου 1838.
[2] Edmond About, La Grèce contemporaine στο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου-Βενετάς, Ο κήπος της Αμαλίας, Ίκαρος, Αθήνα 2008.
[3] Από το εισαγωγικό σημείωμα του Θοδωρή Γκόνη.
[4] Όλα τα αποσπάσματα αντλήθηκαν από το βιβλίο:
Θοδωρής Γκόνης - Ελένη Στρούλια, Εθνικός κήπος: περίπατος μαθητείας - 20+1 στάσεις. Νυχτερινές φωτογραφίες του Στράτου Καλαφάτη, Άγρα, Αθήνα 2019.
[5] Φωτογραφίες: Ελένη Πούλου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου