Κιόλας γυναίκα

Καθόταν εκεί. Αν τη ρωτούσες από πότε, θα σου απαντούσε: “Πάντα, πάντα εδώ κάθομαι”. Περιμένει εδώ, πότε καμιά φιλενάδα, πότε καμιά συνάδελφο, πότε το τρένο, πότε το βράδυ.

Το γκαρσόνι τής χαμογελάει φιλικά όταν της φέρνει καφέ.

Έχει ένα κόκκινο πορτοφολάκι, που της πάει πολύ, όπως μπορεί να πηγαίνει ένα πορτοφολάκι σε μια νέα κοπέλα. Μπορεί και να την κέρναγε κανείς τον καφέ, όμως πάνω στην ώρα, έρχεται η φιλενάδα ή το τρένο, κι αρνιέται ευγενικά.

Σήμερα κάποιος της είπε στο γραφείο ότι είναι νόστιμη, ο διευθυντής τής το είπε, εκείνη έπαιζε με το πορτοφολάκι.

Σκέφτεσαι πως οι ωραίες γυναίκες δεν κάνει να περιμένουν. Είναι νέα, σκέφτεσαι πάλι. Θα την ήθελες λιγάκι πιο ξεβγαλμένη.

Προσέχεις πώς κατεβάζει κάτω τον καπνό. Της το ’μαθε μια φιλενάδα της, το ξέρεις.

Στις εξήμισι φεύγει το τρένο. Την κοιτάζουν καθώς ξεκουμπώνει το στενό πανωφόρι, το βγάζει, ξεφλουδίζεται. Μετά το φοράει πάλι, σφίγγεται μέσα του, το στρώνει στα γοφά.

Έχει μεγάλο στόμα.

Έχει ωραία μαλλιά.

Είναι μικροκαμωμένη και νόστιμη.

Ξέρεις τη φωνή της: “Έναν καφέ, παρακαλώ – ευχαριστώ πολύ – χαίρετε”. Θηλυκιά φωνή. Ελαφίσια μάτια.

Θα μπορούσες να τη ρωτήσεις. Το γκαρσόνι τη ρώτησε: “Τι θα πάρετε, παρακαλώ;”

Είναι μικρή κοπέλα, μια σταλιά πραματάκι, κουκλίτσα, μπιζουδάκι, σκέφτεσαι ακόμα.

Και βέβαια θα μπορούσες να τη ρωτήσεις.

Έχει τρυφερό χέρι.

Περιμένει εδώ, πότε καμιά φιλενάδα, πότε καμιά συνάδελφο, το τρένο, το βράδυ.

Είναι μια κοπέλα.

Αν τη ρωτήσεις, είναι κιόλας γυναίκα.

Πέτερ Μπίχσελ, "Οι άντρες"

***

[1] Πέτερ Μπίχσελ, Κατά βάθος η κυρία Μπλουμ ήθελε να γνωρίσει τον γαλατά, γράμματα, Αθήνα 1986. 

[2] Φωτογραφία: Anka Zhuravleva

Θηλυκά με παντελόνια και μια άτιμη πειρατίνα

Vain trifles as they seem, clothes have, they say, 

more important offices than merely to keep us warm. 

They change our view of the world and the world' s view of us.

Virginia Woolf, "Orlando" 

Κάθε φορά που γίνεται λόγος για πειρατίνες υπάρχει κίνδυνος να ξυπνήσουν πληκτικές αναμνήσεις από μουσικές επιθεωρήσεις περασμένης μόδας, με σειρές τα κορίτσια -προφανώς υπηρέτριες- που παριστάνουν τους πειρατές, χοροπηδώντας σε ολοφάνερα χαρτονένιες θάλασσες. 

Παρ' όλα αυτά, πειρατίνες υπήρξαν: γυναίκες έμπειρες στις μανούβρες του καραβιού, που κυβερνούσαν άξεστα πληρώματα και κυνηγούσαν και λεηλατούσαν τα ποντοπόρα πλοία. 

Μια απ'  αυτές ήταν η Μαίρη Ριντ, που δήλωσε κάποτε ότι το επάγγελμα του πειρατή δεν είναι για τον καθένα, και για να το ασκεί κανείς θα πρέπει να 'ναι σαν κι αυτήν· άντρας με κότσια. 

"Η πειρατίνα χήρα Τσίνγκ"

***

Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Παγκόσμια ιστορία της ατιμίας (μτφρ. Δημήτρης Καλοκύρης),ὕψιλον/βιβλία, Αθήνα 1985

Μπάμπουσκα

Natasha Sim

Ποτέ δεν κατάλαβα. Η Μπάμπουσκα νέα είναι ή γριούλα; 

Raquel Aparicio

Οι κοπέλες που κρύβει μέσα της συνομήλικες ή νεότερές της; 

Θέλει να την ξεκοιλιάσουμε ή προτιμά να μείνει για πάντα μπιμπελό της βιβλιοθήκης; 

Αν την αφήναμε στην ησυχία της, θα έσπαγε το κέλυφος για να γνωρίσει τον κόσμο;

Henn Kim

Φιλοξενεί μέσα της τις κόρες της ή το παρελθόν της;

Πώς νιώθει όταν αποχωρίζεται τα σωθικά της;

Alessandro Gοttardo

Απελευθέρωση είναι ή αποχωρισμός

όταν αφήνουμε πίσω μας ξύλινα, σπασμένα κομμάτια του εαυτού μας;

***

Όνειρο

Oνειρεύτηκα τρεις συγγραφείς φυλακισμένους. Ο ένας ήταν  φυλακισμένος σε κανονικό δεσμωτήριο, με κελιά, με κάγκελα, μ'  ανθρωποφύλακες. Αλλά ελευθερώθηκε. Ο δεύτερος ήταν αιχμάλωτος της συνείδησής του. Ελευθερώθηκε κι αυτός. Ο τρίτος είχε βρει τον τρόπο να γίνει ο πιο δυστυχισμένος απ' όλους κι έμεινε εγκλωβισμένος στην ανάμνηση της ερωμένης του.

- Σύντροφε, κοιμάσαι;

Ήθελα να μου πεις, ξέρεις καμιά σελίδα μαρξισμού
που να βουλιάζουν οι λέξεις στο χαρτί
σαν τη σιωπή μου
στις κόρες των ματιών της;[1]

Monia Merlo

- Είναι χρόνια τώρα που θέλω να γράψω ένα ωραίο βιβλίο. Ένα βιβλίο με δέντρα, μ’ ένα ψαράδικο λιμανάκι κι ένα μεγάλο έρωτα. Νάναι μια κόρη που να τη φωνάζουν Ίγγεμποργκ κι άλλη μια, η Μονάκριβη. Τα λόγια γεμάτα και ήρεμα σαν ποτάμι, να φεγγίζουν μες απ’ τις γραμμές του χρυσαφένια. Όπως το ηλιοβασίλεμα πίσω απ’ τα λιόδεντρα και τα πεύκα. Να τελειώσω το βιβλίο και να μη μου κάνει καρδιά να τ’ αφήσω, μόνο να κάθομαι να γράφω άλλες δυο σελίδες, με κυρτά των δέκα, λευκά, έτσι, για να μείνω ακόμα λίγο με τη συντροφιά των δακρυσμένων ηρώων μου. Θέλω να γράψω ένα βιβλίο λυπημένο που να κάνει ευτυχισμένους όσους το διαβάζουν. 

Μα είναι τούτη η κατάρα της εποχής μας που μου πατάει το σβέρκο και μου κολλά το πρόσωπο πάνω στη δυστυχία των ανθρώπων, πάνω στις ανοιχτές πληγές, στη λάσπη και τον κοριό. Και σκληράθηκαν όλα: η φωνή, τα δάχτυλα κι η καρδιά μου. Κι ο Απρίλης, ο Απρίλης με τις πασχαλιές, γίνηκε ο μήνας ο σκληρός. Τον βλέπω σαν ξερή πέτρα να βουλιάζει αργά μέσα σε μιαν άγονη και πυρωμένη αμμοθάλασσα. Και γύρω από την πέτρα είναι τσακάλια κι ακρίδες και σκορπιοί και σκολόπετρες και φίδια και γεράκια. Είναι και τα κίτρινα κόκκαλα της εξορίας και της μοναξιάς. Τον Απρίλη γευτήκαμε πρώτη φορά το φαρμάκι της προδομένη φιλίας. Γι’ αυτό είναι και πιο σκληρός.[2]

"Όταν λείπεις, προσπαθώ να μετρήσω την κίνηση του ρολογιού, να δω το φως πώς αλλάζει. Ξέρω πως το ρολόι κινείται, πως το φως όσο πλησιάζει το βράδυ λιγοστεύει και σώνεται. Δε βλέπω τίποτα. Ούτε τη θερμοκρασία που κατεβαίνει μαζί με το βράδυ, ούτε το δέντρο πως μεγαλώνει. Χωρίς εσένα, είμαι μικρός, το καταλαβαίνω, πολλές φορές ένα τίποτα. 

Συχνά δε θυμάμαι πώς βρέθηκα από το ένα πεζοδρόμιο στ’ άλλο. Ξέρω μόνο πως ενώ πρώτα βρισκόμουν στο αντικρινό, τώρα είμαι εδώ. Γενικά υπάρχουν στη ζωή μερικά γεγονότα, που άθελά τους ξεχνιούνται. Παραδείγματος χάρη, πότε και πόσες φορές έκανα δήλωση, ακόμα και τι έγραφα μέσα. 

Όμως θυμάμαι όλους τους πόρους στο δέρμα σου, ίσως γιατί από κει αναπνέω, των παρειών σου το πύρωμα, έτσι όπως θα ‘θελα πάντα να είναι ζεστή η ζωή, τους κυματισμούς της κοιλιάς σου, μια κίνηση, που αν με συνόδευε στο πέρασμα του δρόμου για το αντικρινό πεζοδρόμιο, δε θα την ξεχνούσα ποτέ, της ραχοκοκαλιάς σου το τόξο, ουράνιο, τη μυστική σου σπηλιά, καμίνι που μέσα του λιώνουν όλες οι δεύτερες πράξεις μου, μερικά λυπηρά γεγονότα που σβήνουν εκεί και ξεχνιούνται ολότελα".[3]

***

[1] Άρης Αλεξάνδρου, Ποιήματα, Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1991. 

[2] Μια εξομολόγηση του Στρατή Τσίρκα στα 1947. Από το άρθρο του Μίλτου Πεχλιβάνου, "Σημεία στίξεως της ανάγνωσης: Δημήτρης Ραυτόπουλος και Στρατής Τσίρκας", Μανδραγόρας, Τχ.30, Σεπτέμβριος 2003.  

[3] Μάριος Χάκκας, "Οι εξαιρετικές μου στιγμές", από τον Μπιντέ, Κέδρος, Αθήνα 1986

Παλαιές Διαθήκες

 Δεν υπάρχει δρόμος

μήτε άνθρωπος

μονάχα σκόνη.[1] 

...η αντοχή, ο μόνος τρόπος επιβίωσης.[2]

Μια γυναίκα βασανίζεται. Σε ποιο απ' τα βλαστάρια της ν' αφήσει το σπίτι που γεννήθηκε; "Αν καταπέσω, ποιος θα με κοιτάξει;" 

"Αν καταπέσει, ποιος θα την κοιτάξει;"

Ξεκούκιζε τις τελευταίες χάντρες της ζωής της κι οριστική απόφαση ήταν αδύνατο να λάβει. 

Πρωτότοκοι, υστερότοκοι και αποπαίδια διεκδικούμε το βιός των προγόνων μας. Μόλις τελειώσει το πλιάτσικο, ξεπλένουμε τα χέρια στον νιπτήρα, τινάζουμε τη σκόνη απ' τα ρούχα, κλείνουμε το γενικό. 

Από την αρχαιότητα. Από τον καιρό του Δημοσθένη. Αναζητούμε από το πιάτο του θανάτου το συμπαθητικό μερτικό μας. 

Τους εμπιστεύτηκε τυφλά,

τους αγιογδύτες

τους άθλιους που πάτησαν

κι οι τρεις τυφλά

όλους του όρους της διαθήκης, 

ροκάνισαν όλα τα λεφτά.

δεκατέσσερα τάλαντα, 

τα έφαγαν, όλα τα ξεκοκάλισαν

και εγκατέλειψαν οι αδίστακτοι

το καχεκτικό αγόρι εφτά χρονών, 

τη μικρή αδερφή του και τη μάνα 

πάμφτωχους, αφρόντιστους, μονάχους.

Οι νεκροί: Σαν ψάρια, αφήνουνε οικόπεδα στην άμμο του βυθού. 

"Το πιο φρικτό ναυάγιο θα ήταν να σωθούμε", λένε. Κι αν γυρίσουνε πίσω;

"Κωλόπαιδο, 

Έχεις να δεις τη μάνα τρία χρόνια, 

και θες να σου γράψει και το σπίτι". 

Είμαστε κι εμείς που κρατάμε απ'

τους δικούς μας μόνο την ορμήνια τους.

Αν σήμερα, για παράδειγμα, 

τώρα ακριβώς, 

πρέπει οπωσδήποτε να πω 

τις τελευταίες λέξεις, 

να γράψω τη διαθήκη μου

σ' ένα χαρτί, 

μετρώ μονάχα ένα "γεια χαρά"

και ίσως

(δεν είμαι σίγουρη)

ένα "καλό βράδυ". 

Τα καημένα τα γεροντάκια.

Τα καημένα τα λόγια μας. 

* * * 

[1] Γιώργη Παυλόπουλου, "Η σκόνη" 

[2] Τίτου Πατρίκιου, "Δίσεχτα χρόνια"

[3] Όλα τα υπόλοιπα σκόρπιες φράσεις από την ποιητική συλλογή της Σοφίας Σακελλαρίου, "Από την τέφρα μου ίχνος να μη φυλαχτεί": Διαθήκες, Άγρα, Αθήνα 2020. 

Κουκλίστικη ενηλικίωση

Όταν έρθει η ώρα να ενηλικιωθείς...

Θα σου ζητήσουν να αποχωριστείς την αδερφή σου

Να πετάξεις τα παλιά σου παιχνίδια

Να αφήσεις κάτω τους χαρταετούς της νιότης σου 

Τα κουβάρια, τις κλωστές, τα νήματα που σου 'μαθε η γιαγιά σου να κεντάς.

Να εγκαταλείψεις ρόδες και κορδέλες 

Το λούτρινο κατοικίδιό σου

Το χάρτινο καράβι σου

Την αγαπημένη σου κούκλα.

Θα μάθεις να ισορροπείς χωρίς να λικνίζεσαι σε άλογα με φεγγαρόσχημα πόδια

Θα μάθεις να στοχεύεις

Θα μάθεις να πιλοτάρεις

Θα γίνεις σαρκοφάγο

Θ' απλώσεις τα πλοκάμια σου

Και με λίγη καλή τύχη, κάπως θα μπαλώσεις το τραύμα.

***

[1] Στις εικόνες οι κούκλες της Sara Amaktine. 

Δυο αγόρια

Σ’ εκείνο το δωμάτιο που δεν θερμαινόταν καλά, στη βορειοδυτική γωνία του σπιτιού στο Παρκ Πλέις, άρχισα έκπληκτος να νιώθω τα πρώτα σκιρτήματα μιας ηδονής που στην αρχή δεν ήξερα ούτε πώς να εκμαιεύσω ούτε πώς να ανταποδώσω στο σώμα που την προκαλούσε, το οποίο ήταν το δικό μου. Δεν υπήρχαν εικόνες που να συνδέονται μ’ αυτήν ούτε και αντικείμενο, πέρα από την αγνή σωματική αίσθηση. Ήταν σαν να είχα βρει τρόπο να τραγουδάω αλλά όχι από το λαρύγγι. Ανακάλυψα κατά τύχη και δεν μου πέρασε απ’ το μυαλό ότι μπορεί να την είχαν νιώσει κι άλλοι πριν από μένα. Έτσι, δεν συνέδεσα αυτές τις θεσπέσιες, έντονες αισθήσεις με τη δολοφονία που έδιωξε τον Κλίτους Σμιθ από το Λίνκολν, ή με αυτά που έκαναν οι άντρες και οι γυναίκες, τα οποία είχαν το ελεύθερο να κάνουν αρκεί να ήταν παντρεμένοι. Ή ακόμα με αυτά που συζητούσαν τα μεγαλύτερα αγόρια στ’ αποδυτήρια του σχολείου. Ήταν ένα απόλυτα ατομικό πάθος, κάθε άλλο παρά παθητικό, που με έκανε δύο ξεχωριστά αγόρια. Το ένα πήγαινε στο γυμνάσιο και ήταν επιμελές με τα μαθήματά του και προσπαθούσε να μπει στη χορωδία ή στη ρητορική ομάδα κι έμενε μετά το σχόλασμα για να συζητήσει με τον καθηγητή μαθηματικών. Το άλλο ήταν μελαγχολικό και σπάραζε από τύψεις κι από τους άλλους δεν ζητούσε τίποτα περ’ από την απουσία τους.

* * * 

William Maxwell, Αντίο τώρα, τα λέμε αύριο (μτφρ: Παναγιώτης Κεχαγιάς), Gutenberg, Αθήνα 2020.

Σπίτι μου σπιτάκι μου (Jacek Yerka)

Τα κρούσματα ολοένα και αυξάνουν και είναι βέβαιο πια πως το νέο πλησιάζει. 

Ξέρουμε τι πρόκειται να έρθει, δεν ξέρουμε πόσο θα κρατήσει.

Αλλά  έχει ξεκινήσει στο μυαλό μας μια αντίστροφη μέτρηση. 

Mετράμε μέρες, ώρες και λεπτά για το έκτακτο ανακοινωθέν ενός γενικευμένου ή περιορισμένου λοκντάουν

που θα απαιτήσει από εμάς να επιστρατεύσουμε την εναπομείνασα υπομονή και ψυχραιμία, προκειμένου να περάσουμε αυτόν τον χειμώνα στο σπίτι. 

Μένουμε σπίτι, #menoumeSpiti, #menoumeSpitiXana, μένουμε σπίτι για λίγο ακόμα. 

Άραγε, ο χειμώνας ή η άνοιξη είναι η εποχή που διευκολύνει τα μέτρα εγκλεισμού; Την άνοιξη η φύση μάς καλούσε. Νιώθαμε τη μοσχοβολιά της από τους τέσσερις τοίχους του διαμερίσματος που στον καθέναν μας έλαχε να ζει. Τώρα θα περάσουμε τη βαρυχειμωνιά σε σπίτια κρύα και άδεια. 

Αφού λοιπόν το πιθανότερο είναι πως έτσι θα έρθουν τα πράγματα...

Ας βουτήξουμε στο όνειρο.

Να φανταστούμε πως ζούμε σε σπειροειδείς λαβυρίνθους και πελώριους κοχλίες. 

Σε σπίτια που ίπτανται πάνω από τα νερά που θα μας υποδεχτούν τα καλοκαίρια που θα 'ρθουν. 

Σε δαιδαλώδεις διαδρόμους που μας βυθίζουν στο διάβασμα, στις ζωές των ηρώων που ποτέ δεν θα συναντήσουμε. 

Σε τρένα που μας ταξιδεύουν στο άγνωστο.

Σε δεντρόσπιτα που φύτρωσαν στα λέπια της ράχης ενός κεφαλόψαρου. 

Η φαντασία μπορεί να μας σώσει μια δεύτερη φορά. Μετά τα περιθώρια στενεύουν. Δεν θα υπάρξει επόμενο καταφύγιο. Ελπίζω όλα να έχουν περάσει προτού αναγκαστούμε να αγαπήσουμε τις φυλακές μας.

Προτού η φυλακή γίνει συνήθεια και δεν μπορούμε πια να εγκαταλείψουμε τα λαγούμια μας. 

***

Στις εικόνες: Σπίτι του πολωνού ζωγράφου Jacek Yerka. 

Blackjack για βιβλιοφάγους - IV

Ο Κώστας Μοστράτος είναι από τους θαρραλέους ανθρώπους που τόλμησαν στη ζωή τους να ασχοληθούν με τα παιδιά και μοιράζεται μαζί τους την αγάπη του για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Τα πρωινά του Σαββάτου κάνει παρέα στους βιβλιοφάγους με την "απρόβλεπτη εκπομπή πολιτισμού" του Αθήνα 9,84  “Αθήνα το φελέκι σου”. Μάθαμε πως τον καιρό που εμείς καταβροχθίζαμε τον Φίλιπ Ροθ και τον Τζόναθαν Κόου, ο Κώστας διάβαζε τον Δημήτριο Βικέλα. Τι να πεις...

21 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΦΑΝΑΤΙΚΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ 

Ας υποθέσουμε πως πρέπει να γεμίσετε μία βιβλιοθήκη που έχει 21 ράφια. Καθένα από τα ράφια αυτά αντιστοιχεί στις κατηγορίες που θα διαβάσετε παρακάτω. Σε κάθε ράφι πρέπει να τοποθετήσετε τουλάχιστον ένα βιβλίο.

Βιβλία που δεν είναι ανάγκη να διαβάσεις.

Τα εκάστοτε δημοφιλή best sellers που διαβάζονται στις παραλίες για μια χρονιά και την επόμενη έχουν ήδη ξεχαστεί, ογκώδη σύγχρονα αστυνομικά θρίλερ (τα βαριέμαι αφόρητα), πολλά (δυστυχώς) Ελλήνων συγγραφέων. Αυτά είναι καταχωνιασμένα στο τελευταίο ράφι, στην πίσω σειρά.

Βιβλία που φτιάχτηκαν για άλλες χρήσεις και όχι για να διαβαστούν.

Κάθε βιβλίο έχει τη χρήση του. «Ροζ» λογοτεχνία, βιβλία αυτοβοήθειας, εγκυκλοπαίδειες του σεξ κ.ά. Στον καθένα μπορεί να φανούν χρήσιμα για ποικίλες και χρήσιμες χρήσεις. Πάντως, τα μυθιστορήματα της Μπάρμπαρα Κάρτλαντ, όπως και όλη η σειρά "Βίπερ Νόρα", έκαναν καλό στη γιαγιά μου την εποχή που δεν υπήρχαν σαπουνόπερες. Για τον παππού, αντίθετα, θα ήταν δύσκολο. Θα έπρεπε να ανταποκριθεί σε ένα ιδανικό πρότυπο. Αν κρίνω από την παθολογική λατρεία της γιαγιάς, ο συγκεκριμένος ανταποκρίθηκε.

Βιβλία που ήδη διάβασες χωρίς να κάνεις τον κόπο να τα ανοίξεις γιατί ανήκουν στην κατηγορία των ήδη διαβασμένων πριν ακόμα γραφούν.

Τα άπειρα αισθηματικά που κυκλοφορούν. Βάζουν και λίγη Ιστορία μέσα και όλα καλά. Βέβαια, πολλές φορές οι πωλήσεις εκτοξεύονται και αυτό είναι καλό για να δίνουν οι εκδότες ευκαιρία και σε άλλα βιβλία με τα χρήματα που βγάζουν. Οι χαζομάρες αυτές χρηματοδοτούν άλλα, πιο ποιοτικά, βιβλία.

Βιβλία που αν μπορούσες να ζήσεις περισσότερες ζωές θα διάβαζες ευχαρίστως, αλλά δυστυχώς οι μέρες που σου απομένουν να ζήσεις είναι αυτές που είναι.

Θα ήθελα να διαβάσω πολλά ογκώδη παλιά ελληνικά μυθιστορήματα, τύπου Θανάση Πετσάλη-Διομήδη, Μιχάλη Περάνθη, Διονυσίου Ρώμα, Τάσου Αθανασιάδη (Οι Μαυρόλυκοι, Μαρία Πάρνη,  Οι Σουλιώτες, Ο θρήνος της Κάντιας, τους τετράτομους Πανθέους και άλλα), αλλά δυστυχώς δεν... Έπρεπε να τα έχω διαβάσει στα εφηβικά καλοκαίρια. Το σίγουρο είναι ότι έχουν πιάσει ένα ράφι ολόκληρο στη βιβλιοθήκη μου.

Βιβλία που έχεις την πρόθεση να διαβάσεις, αλλά έχουν σειρά κάποια άλλα.

Κλασικά, τον Οδυσσέα του Τζόις και το Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Προυστ. Όλο λέω ότι θα το κάνω, αλλά πάντα καταφεύγω σε μικρότερα σε όγκο και απαιτήσεις βιβλία. Σε μια άλλη ζωή ίσως…

Βιβλία που είναι πολύ ακριβά και που μπορείς να περιμένεις να αγοράσεις μισοτιμής.

Άπειρα λευκώματα για ηθοποιούς και θέατρα. Ομολογώ όμως ότι συχνά ήταν τέτοια η εσωτερική ανάγκη που πολλές φορές ακριβοπλήρωσα κάποια για να τα βρω μερικά χρόνια μετά στο 1/5 της τιμής. Δεν το μετάνιωσα που τα αγόρασα τότε, γιατί ήθελα να τα διαβάσω τη δεδομένη στιγμή. Άλλωστε, ποτέ δεν ξέρεις αν στο μέλλον θα είναι διαθέσιμο ένα βιβλίο.

Βιβλία που επίσης μπορείς να περιμένεις να αγοράσεις όταν επανεκδοθούν στις οικονομικές σειρές. 

Σε πολλά σύγχρονα ελληνικά και ξένα περιμένω να περάσει το χρονικό διάστημα της ενιαίας τιμής του βιβλίου. Για τις εφημερίδες δεν το σκέφτομαι, γιατί η πλειοψηφία των εκδόσεων είναι τραγική και, ως γνήσιος φετιχιστής, δίνω μεγάλη έμφαση στην ποιότητα του χαρτιού. Έχουμε καλομάθει με τις ελληνικές εκδόσεις. Είμαστε πολύ τυχεροί που έχουμε καλαίσθητα βιβλία.

Βιβλία που μπορείς να ζητήσεις από κάποιον να σου δανείσει.

Ποτέ δεν δανείζομαι, ούτε μου αρέσει να δανείζω. Είναι το χειρότερό μου και έχω έρθει άπειρες φορές σε αμήχανες καταστάσεις. Έχω αναγκαστεί να αγοράσω βιβλία σε φίλους, προκειμένου να μην τα δανείσω. Για κάποιον αδιευκρίνιστο λόγο, πολλοί θεωρούν ότι όταν δανείζεις ένα βιβλίο ή ένα dvd σημαίνει και ότι δεν το χρειάζεσαι πλέον. Όταν ήμουν φοιτητής (το πάλαι ποτέ) την είχα πατήσει και έχασα έτσι πολλά βιβλία, ενώ ένα εξαντλημένο μού είχε επιστραφεί μετά από χρόνια με μισές σελίδες. Ευτυχώς το βρήκα αργότερα σε παλαιοβιβλιοπωλείο και αναγκάστηκα να το αγοράσω ξανά. Ήταν ένα βιβλίο για την Έλλη Λαμπέτη. Αν κάποιος, λοιπόν, θέλει πραγματικά να διαβάσει ένα βιβλίο ας πάει να το αγοράσει, ειδάλλως υπάρχουν εξαιρετικές δημόσιες δανειστικές βιβλιοθήκες. Και τα αγαπημένα εξαντλημένα δεν δανείζονται, όσοι αγαπούν πραγματικά τα βιβλία το ξέρουν αυτό.

Βιβλία που όλοι πια έχουν διαβάσει και άρα είναι σαν να τα έχεις διαβάσει κι εσύ.

Όσα έχουν γίνει σειρές και ταινίες σε ποικίλες διασκευές.

Βιβλία που εδώ και πολύ καιρό έχεις στο πρόγραμμα να διαβάσεις.

Από την αγαπημένη μου σειρά Orbis Literae των εκδόσεων Gutenberg δεν έχω διαβάσει ακόμη 7 τίτλους (αυτή τη στιγμή αριθμούν 29). Όλο λέω ότι θα το κάνω, όπως και το Παλαιοπωλείο ή τις Μεγάλες προσδοκίες του Ντίκενς σε εξαιρετικές εκδόσεις (Ωκεανίδα και Πόλις) ή το Μαγικό Βουνό και τους Μπούντενμπορκ του Τόμας Μαν ή ακόμη και την Παναγία των Παρισίων στη μετάφραση του Ανδρέα Παππά και της Βάνας Χατζάκη.

Βιβλία που ψάχνεις χρόνια και δεν βρίσκεις.

Κατά καιρούς με πιάνουν διάφορες εμμονές. Και μετά βρίσκω τα βιβλία και ησυχάζω και ας μην τα διαβάσω ποτέ. Τελευταία εμμονή ήταν να βρω την Αμερικάνικη νύχτα, το μυθιστόρημα του Κρίστοφερ Φρανκ στο οποίο στηρίχτηκε το φιλμ του Αντρέι Ζουλάφσκι Σημασία έχει να αγαπάς, και το θεατρικό του Τέρενς Μακ Νάλι Master Class στη μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη. Τα βρήκα και ηρέμησα. Τώρα είμαι σε μια φάση αναπόλησης των παιδικών χρόνων, οπότε ψάχνω τους τόμους των Κλασσικών Εικονογραφημένων του Πεχλιβανίδη στην παλιά έκδοση, την πολυτονική. Από τους 27 τόμους μού λείπουν οι 7. Στα 60 μου ελπίζω να έχω ολοκληρώσει τη σειρά. Κάθε εβδομάδα σχεδόν επισκέπτομαι παλαιοβιβλιοπωλεία. Δεν ξέρεις ποτέ πάνω σε τι θησαυρούς θα πέσεις.

Βιβλία που αφορούν κάτι με το οποίο ασχολείσαι αυτή την περίοδο.

Πάντα διαβάζω κάτι σε σχέση με το σινεμά ή το θέατρο. Είναι η μεγάλη μου αγάπη, άλλωστε, και οι μεταπτυχιακές μου σπουδές πάνω στο σινεμά ήταν.

Βιβλία που θέλεις να αγοράσεις για να τα έχεις στη διάθεσή σου για κάθε περίπτωση.

Το λεύκωμα τώρα για τα 80 χρόνια της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ή τον Δυτικό Κανόνα του Harold Bloom. Όλο το καθυστερώ..

Βιβλία που θα μπορούσες να τα βάλεις κατά μέρος για να τα διαβάσεις ίσως το καλοκαίρι.

Αρκετά του Φίλιπ Ροθ δεν έχω διαβάσει ακόμη, καθώς έχει γράψει πάρα πολλά! Αλλά και πολλά του Τζόναθαν Κόου. Όταν η γενιά μου τον διάβαζε μανιωδώς, εγώ είχα στραφεί στον Βικέλα, στον Θάνο Βλέκα του Καλλιγά, στον Αργύρη Εφταλιώτη και άλλα τέτοια «σύγχρονα» αναγνώσματα. Τα έπαιρνα παρέα με το αντηλιακό στις παραλίες. Διάβαζα τις ιστορίες Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Λίνου Πολίτη και του Δημαρά και θεωρούσα ότι έπρεπε να διαβάσω όλα τα σημαντικά βιβλία της λογοτεχνίας μας. Και πρέπει να ομολογήσω ότι το απολάμβανα. Φταίει η Φιλοσοφική γι’ αυτό. Φυσικά, τα συγκεκριμένα βιβλία δεν έφερναν επιτυχίες άλλου είδους, ερωτικού, σε αντίθεση με έναν Ροθ ή έναν Κόου που πάντα τραβούν τα σωστά βλέμματα.

Βιβλία που σου λείπουν για να τα βάλεις δίπλα σε άλλα στη βιβλιοθήκη σου.

Ελάχιστα βιβλία μού λείπουν. Αυτό που μου χρειάζεται επειγόντως είναι άπειροι αποθηκευτικοί χώροι για τα βιβλία για να ανέβει λίγο η ποιότητα ζωής και να καλώ κόσμο στο τωρινό «χάρτινο» σπίτι μου. Τα πατώματα έχουν καλυφθεί όλα από βιβλία. Και πονάω όταν αποχωρίζομαι κάτι, ακόμη και αν ξέρω ότι δεν το θέλω πραγματικά. Φίλοι με έχουν συμβουλεύσει να πάω σε ψυχολόγο για να συζητήσω τη διαδικασία του αποχωρισμού. Προς το παρόν, όλο το αναβάλλω...

Βιβλία που σου εμπνέουν μια ξαφνική φρενιασμένη και όχι εύκολα δικαιολογήσιμη περιέργεια.

Μα πάντα υπάρχει κάποια δικαιολογία. Μπορεί να είναι ένας αγαπημένος συγγραφέας ή μεταφραστής ή απλά ένας εκδοτικός οίκος που μου αρέσει.

Βιβλία που διάβασες πριν πολλά χρόνια και ήρθε πια ο καιρός να ξαναδιαβάσεις.

Σπάνια γυρίζω σε μυθιστορήματα που έχω διαβάσει παλιά, ακόμη και στα αγαπημένα μου. Ο χρόνος είναι ελάχιστος και θέλω να μείνω με την αρχική αίσθηση. Πρέπει να βγει μια νέα έκδοση για να τα ξαναδιαβάσω, όπως πρόσφατα με τον Βασιλιά των Ορέων του Αμπού (το κατευχαριστήθηκα παρεμπιπτόντως). Ξαναδιαβάζω, όμως, διηγήματα και θεατρικά έργα. Πάντα απολαμβάνω τον Τενεσί Ουίλιαμς ή τον Τσέχοφ.

Βιβλία που πάντα έλεγες ότι έχεις διαβάσει και ήρθε πια ο καιρός να διαβάσεις αληθινά.

Τον Δον Κιχώτη τον έχω διαβάσει σε πολλές παιδικές εκδοχές (ακόμη και αυτή του Βάρναλη), ποτέ όμως κανονικά. Τώρα, με τη μνημειώδη έκδοση της Εστίας στη μετάφραση της Μελίνας Παναγιωτίδου, αισθάνομαι ότι ήρθε η ώρα.

Καινούργια βιβλία των οποίων το θέμα ή ο συγγραφέας σε ελκύουν.

Θέλω πολύ να διαβάσω την Επιστροφή στη Ρενς του Ντιντιέ Εριμπόν για να δω γιατί επηρέασε τον Εντουάρ Λουί και για ποιο λόγο ενέπνευσε τον Τόμας Οστερμάγερ να το ανεβάσει στο θέατρο. Επίσης, τον Νιλς του Αλεξί Ραγκουνιό, καθώς διαδραματίζεται στον κόσμο του θεάτρου, αλλά και τα βιβλία του αγαπημένου μου Τζέιμς Μπόλντουιν. Κάποια δεν είχαν μεταφραστεί παλιότερα.

Βιβλία των οποίων ο συγγραφέας ή το θέμα δεν είναι νέα για σένα.

Τις παλιότερες δεκαετίες, τη μακρινή εκείνη εποχή που δεν υπήρχε το διαδίκτυο, είχαμε πολλές μονογραφίες για Έλληνες ηθοποιούς ή τραγουδιστές με στοιχειώδη γραφή. Τώρα όλες οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες βρίσκονται εκεί έξω, οπότε δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για κάτι πρόχειρο. Χρειάζεται πολλή μελέτη και να έχεις να πεις κάτι ουσιαστικό για να γράψεις ένα τέτοιο βιβλίο.

Βιβλία των οποίων ο συγγραφέας ή το θέμα είναι εντελώς άγνωστα, τουλάχιστον για σένα.

Δεν έχω διαβάσει ποτέ βιβλία αυτοβοήθειας ή αυτοβελτίωσης, αλλά από την άλλη ποτέ δεν ξέρεις… Αυτό είναι και το γοητευτικό μέχρι την επόμενη ανάγνωση. Πάντα περιμένεις το καινούριο που θα σε ενθουσιάσει.

***

Στις εικόνες:

[1] Ένας αναγνώστης του Jean-Jacques Sempé 

[2] Έργο του Antonello Silverini

[3] Το πορτρέτο του Τζέιμς Τζόις από τον Alan Clarke

[4]  O Λουκής Λάρας εικονογραφημένος από τον Θεόδωρο Ράλλη

[5] Η πρώτη έκδοση του Ζοφερού οίκου

[6] Οι Εραστές του Egon Schiele

[7] O Προυστ με το μπισκοτάκι του από τον Antonello Silverini

[8] Έργο του Rοnald Searle για τη Χριστουγεννιάτικη ιστορία του Ντίκενς.