Πέμπτη 15 Μαΐου 2014

"Είσαστε λέφτεροι! Ψηλά τα χέρια!"


Ο "Πεζός Λόγος" του Κώστα Βάρναλη περιέχει τα πεζά "Αληθινή απολογία του Σωκράτη" και "Ημερολόγιο της Πηνελόπης", κάποια διηγήματα και λίγες μεταφράσεις. Σήμερα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Τη δεκαετία του '60 κυκλοφορούσε και εκτός Ελλάδος από τις Πολιτικές και Λογοτεχνικές Eκδόσεις[1]. Η έκδοση εκείνη ξεκινούσε με έναν πρόλογο του Βάρναλη, ακολουθούσε ένα γράμμα που του απηύθυνε ο Κωστής Παλαμάς το 1932, ένα άρθρο του Δημήτρη Γληνού και κατόπιν τα πεζογραφήματα του Βάρναλη. Στο δικό μου αντίτυπο υπάρχει στην πρώτη σελίδα η υπογραφή του παππού μου και από κάτω η εξής σημείωση:
 Αν το επιστρέψεις, θα είναι καλό και για τους δυο μας.
 
Ο γραφικός χαρακτήρας είναι δικός του, οπότε υποθέτω ότι κάπου το δάνεισε και ο φίλος του, υπακούγοντας στη σημείωση, το επέστρεψε κι έτσι, μετά από πενήντα περίπου χρόνια, υπάρχει ακόμα.

Ο πεζός λόγος του Βάρναλη κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει. Η γλώσσα έχει αξιοζήλευτο ρυθμό - περισσότερο την ακούς παρά τη διαβάζεις, η ειρωνεία φτάνει στα άκρα, η ορθογραφία δεν έχει ακόμη κατασταλάξει και παρουσιάζει ενδιαφέρον. "Η δημοτική του Βάρναλη είναι η γνήσια, ανόθευτη νεοελληνική δημοτική και ταυτόχρονα η πιο κοντινή στον ψυχαρικό κανόνα. Όσοι θεωρούν ότι ο ψυχαρισμός έχει προσφέρει κακότεχνα έργα, ας διαβάσουν το αριστούργημα που λέγεται "Αληθινή απολογία του Σωκράτη", γράφει σε εισήγησή του ο Νίκος Σαραντάκος. Η "Αληθινή απολογία του Σωκράτη" αποτελεί μια παρωδία του λόγου του Πλάτωνα. Εδώ ο απολογούμενος μετατρέπεται στον σκληρότερο κατήγορο των κατηγόρων του, των Αθηναίων δικαστών και κυρίως των Αθηναίων πολιτών που άγονται και φέρονται από δημαγωγούς που τους περιπαίζουν, που δεν ξέρουν να ξεχωρίζουν "ανθρώπους από σκιάχτρα και θεούς από αέρηδες". 

Στην απολογία του λοιπόν ο Σωκράτης αφηγείται κάποια στιγμή στο ακροατήριο ένα παραμύθι που, μέρες που είναι, καλό είναι να μνημονευτεί.

"Παραμύθια;" Αι λοιπόν θα σας πω κ' ένα παραμύθι, για να ξεκουραστείτε! Μια φορά κ' έναν καιρό οι κλέφτες της πρώτης πολιτείας του κόσμου, αφού πλουτήνανε αρκετά, αποφασίσανε να ταχτοποιήσουνε τη ζωή τους. Μπλοκάρανε το λοιπόν τους φτωχούς της πολιτείας κι αφού τους μαζώξανε στην πλατεία, τους είπανε: "Ψηλά τα χέρια! Θέλουμε το καλό σας. Δε θα σας πάρουμε τα φκιάρια, τους κασμάδες, τα σκεπάρνια, τα δισάκια και τα ζεμπίλια σας με το ψωμοτύρι, τα τρύπια σας πουκάμισα με τις ψείρες και τις απανωτές καλύβες σας, που κάνουνε νερά, σα βρέχει. Είσαστε λέφτεροι! - (ψηλά τα χέρια). Λέφτεροι να ζείτε κατά το κέφι σας, να κερδίζετε, να κάνετε κομπόδεμα, να μεθάτε, να χορέβετε, να γεννοβολάτε και να πεθαίνετε. Εμείς θα σας μαθαίνουμε τις... αλήθειες! Θα σας δώσουμε πλούσια φαντασία κ' αισθαντική καρδιά. Θα σας δώσουμε αθάνατη ψυχή. Κι όποιος από σας του γουστάρει,  μπορεί να γράφει ποιήματα, να σκαρώνει θεωρίες και να δοξάζεται! Ο κυρίαρχος λαός θα σαστε σεις! Εμείς μονάχα θα σας κουμαντάρουμε. Θα φροντίζουμε για την ασφάλεια της ζωής, της τιμής και της περιουσίας σας - μ' ένα λόγο για τη λεφτεριά σας. Σεις θα δουλέβετε κατά πώς θέλετε κι ό,τι θέλετε κι όποτε θέλετε. Εμείς θα σας δίνουμε δουλειά, φτάνει να βρίσκεται, και σεις θα μας δίνετε τα κόπια σας. Και για να μη θαρρέψετε πως σας αδικούμε, θα πλερώνουμε κ' εμείς το ίδιο δόσιμο στο Κράτος, - τον εαφτό μας!

Κ' εσείς κ' εμείς θα χουμε πάνω από τα κεφάλια μας τους ίδιους θεούς, που θα προστάζουν εσάς να δουλέβετε και να μην τρώτε κ' εμάς να καθόμαστε και να τρώμε. Κ' εμείς κ' εσείς θα χουμε πάνω απ' τα κεφάλια μας τους ίδιους νόμους, που εμείς θα σας τους δίνουμε κ' εσείς θα τους ψηφίζετε σα βουλευτάδες και θαν τους εφαρμόζετε σα δικαστάδες ενάντια στον εαφτό σας. Και για να μην πλακώνουν απ' άλλες στεριές και θάλασσες κουρσάροι και κλέφτες ν' αρπάζουνε το υστέρημά σας και να παίρνουνε σκλάβους κ' εσάς και τα παιδιά σας, θα σας αρματώνουμε, θα σας γυμνάζουμε για να μπορείτε να διαφεντέβετε τους θεούς σας, τον εαφτό σας κ' εμάς, δηλαδή την πατρίδα. Να σκοτώνεστε σεις και να ζούμε μεις. Κι' επειδή μοναχοί σας δε θα μπορούσατε να σκεφτείτε το συφέρο σας και να φυλάξετε τον εαφτό σας, θα σας αναγκάζουμε με το ζόρι (ψηλά τα χέρια)! Ένα πράγμα μονάχα σας απαγορέβουμε: να κλέβει ο ένας τον άλλονε. Γιατί μπορείτε να κλέψετε κ' εμάς.

Έτσι λοιπόν ο λαός δούλεβε λέφτερα και λέφτερα σκεφτότανε. Και τραγουδούσε χαρούμενα στις ταβέρνες σαν τον κότσυφα στο κλαρί (στο κλουβί!). Κ' οι σωτήρες του ξαπλωνότανε τ' ανάσκελα σε ζεστά παλάτια το χειμώνα και κάτου απ' ανθισμένα δέντρα το καλοκαίρι - και σωρό γυναικούλες όμορφες τους ψειρίζανε το σβέρκο και τους χουχουλίζανε το ριζάφτι (πολύ συντελεί!). Κ' η εφτυχία τους είτανε δύναμη της πατρίδας κ' η ξετσιπωσιά τους καθαρμός. Κι αν κάπου βαριεστίζοντας ο λαός τους έδιωχνε, ζητούσε αμέσως άλλους να τονε κλέβουνε: δεν μπορούσε πια μήτε να ζήσει μήτε να σκεφτεί χωρίς "σωτήρες". 

Γελάτε και με το δίκιο σας, ω άντρες Αθηναίοι. Τέτοια παράξενη πολιτεία μήτε γίνηκε μήτε θα γίνει ποτές! Παραμύθι, βλέπετε. Τώρα θα μου ζητάτε κ' επιμύθιο! Πού ναν το βρώ!... Μονάχα ένα σας λέω: "Αλίμονο στον αφτόδουλο πολίτη, που φτασμένος στα έσχατα της απελπισιάς παραδίνεται, για να σωθεί, στο έλεος του Θεού και στους νόμους των Κλεφτών".

Το παραμύθι τελείωσε. Όλα τα ωραία κάποτε τελειώνουν. Μακάρι να μπορέσουμε κάποια στιγμή να πούμε το "Κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα".

Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο: Κώστα Βάρναλη, Πεζός Λόγος, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1968.



[1]  Οι "Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις" αποτελούσαν τη συνέχεια του "Εκδοτικού Νέα Ελλάδα", που δημιουργήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '50 από Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες και με ευθύνη του KKE και έδρευε σε δικό του τυπογραφείο στο Βουκουρέστι. Το "Εκδοτικό Νέα Ελλάδα" λειτούργησε ως το 1954. Αργότερα μετονομάστηκε σε "Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις". Οι εκδόσεις παρέμειναν ενεργές μέχρι το 1968. Στα χρόνια αυτά κυκλοφόρησαν εκατοντάδες βιβλία και τεύχη περιοδικών, που δεν περιορίζονταν μόνο στην κομματική χρήση, αλλά απέβλεπαν  στην πνευματική καλλιέργεια και την ψυχαγωγία των προσφύγων που βρέθηκαν στις σοσιαλιστικές δημοκρατίες. Πλάι στις μεταφράσεις των κλασικών του μαρξισμού και τα προπαγανδιστικά φυλλάδια, συναντά κανείς γραμματολογίες, λογοτεχνικές κριτικές, ιστορικά βιβλία, έργα του Παπαδιαμάντη, του Σικελιανού, του Βάρναλη, του Χατζή και άλλων Ελλήνων λογοτεχνών, αλλά και  σχολικά εγχειρίδια για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, που προορίζονταν για "τα παιδιά του εμφυλίου". Στη βιβλιοθήκη των ΑΣΚΙ έχουν συγκεντρωθεί τα δύο τρίτα περίπου αυτών των εντύπων. 





 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου