Μαρία Μπέικου: Η γυναίκα στον ΕΛΑΣ

Μαζί με τους άντρες της ομάδας σου θα φκιάξεις κι εσύ τον εαυτό σου πιο καλά. Μέσα στη ζωή, στον αγώνα, στην πάλη καθένας δημιουργιέται. Έτσι κι εσύ μαζί μ’ αυτούς θα δημιουργιέσαι.

Γιώργη Γρίβα, Καινούργιοι άνθρωποι, "Εκδοτικό Νέα Ελλάδα", 1955

Είχαμε, φυσικά, σαν νέα παιδιά, κάποια ερωτικά σκιρτήματα, αλλά το φλερτ μας έφτανε ως ένα σημείο. Μετά, στον ΕΛΑΣ, υπήρχε απαγόρευση, σχεδόν ούτε φλερτ. Στην επαρχία γίνονταν διάφορα σχόλια, ότι αυτές που πηγαίνουνε με τα αγόρια σε διάφορες συναντήσεις είναι του δρόμου... και θέλαμε να διατηρήσουμε μια καθαρότητα στις σχέσεις μας, για να μη βεβηλώνεται ο σκοπός. Τα προσωπικά μας έμπαιναν σε τελευταία μοίρα. Τo βασικό ήταν η οργάνωση. 

Οι γυναίκες νομίζω ότι πάνω απ' όλα κέρδισαν αυτοπεποίθηση. Κολακεύτηκαν. Αναγνωριζόταν αυτό που έκαναν, γιατί σύμφωνα με τις καθιερωμένες παραδόσεις, σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής, η κοπέλα έπρεπε να κάνει συγκεκριμένα πράγματα, αυτό κι αυτό. Στη Ρούμελη υπήρχαν περιπτώσεις όπου η γυναίκα περπατούσε κουβαλώντας και γνέθοντας στο δρόμο κι ο άντρας καβάλα πήγαινε μπροστά. Το είδα. Στα χωριά το είδα αυτό. 

Όταν οι γυναίκες μπήκανε στο λαϊκό στρατό, παίχτηκε αλλιώς το παιχνίδι. Απέκτησαν καινούρια καθήκοντα. Συμβάλαμε στη δημιουργία κλίματος αλληλεγγύης, τάξης και πειθαρχίας, το γυναικείο τμήμα επηρέασε θετικά την όλη συμπεριφορά των ανταρτών. Φυσικά, πολύς κόσμος δεν έβλεπε με καλό μάτι τη συμμετοχή μας στο στρατό και πολλοί μας θεωρούσαν ανήθικες. 

Οι ταλαιπωρίες, ειδικά για τις γυναίκες, ήταν φοβερές. Τo θέμα της καθαριότητας μας δυσκόλευε πολύ, δεν ήταν εύκολο να βρούμε σαπούνι, ζεστό νερό. Το πρώτο διάστημα δεν είχαμε καν περίοδο. Σε όλες μας είχε κοπεί από τις κακουχίες κι από τη δυσκολία του οργανισμού να προσαρμοστεί. Άλλο να είσαι σπίτι σου με μια ζωή που κυλάει κι άλλο να είσαι στο Βουνό. Είχε μπει θέμα. Ο γιατρός που είχαμε μου εξήγησε πως γίνεται μια αναπροσαρμογή του οργανισμού κι εγώ προσπάθησα να το εξηγήσω επιστημονικά στις μαχήτριες. Αλλά και γι' αυτές τις λίγες που δεν τους είχε κοπεί, η περίοδος αποτελούσε ένα επιπλέον πρόβλημα. Έπρεπε να πλένουνε τα πανάκια, όποτε βρίσκανε νερό, να ανάβουνε φωτιά να τα στεγνώσουνε, όποτε υπήρχε ο χρόνος, προσπαθώντας να μη βλέπουνε οι άντρες. 

Όπως και στον ΕΛΑΣ, όπου μαθαίναμε όλες τις κοπέλες που δεν ήξεραν να γράφουν και να διαβάζουν, έτσι και στον Δημοκρατικό Στρατό, κάναμε μαθήματα. Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα καθήκοντά μας, δηλαδή όσες δεν ήξεραν γράμματα τις μαθαίναμε. Είχαμε βιβλία και διαβάζαμε. Τα κουβαλούσαμε σαν κόρη οφθαλμού. Από εκείνα που είχαμε μαζί μας, θυμάμαι το βιβλίο του Μπορίς Μπλεβόι "Ένας πραγματικός άνθρωπος", που είχε γίνει και κινηματογραφική ταινία στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Το βιβλίο αναφερόταν σε έναν αεροπόρο που τον είχαν ακρωτηριάσει και πέταξε με ξύλινα πόδια, αλλά και ότι πήρε μέρος σε αερομαχίες και έριξε εχθρικά αεροπλάνα. Αυτό το φέρναμε σαν παράδειγμα, βέβαια. Δεν ήταν και κάτι εύκολο να τα κουβαλάς στο σακίδιο[1]. 

ΔΙΑΦΩΤΙΣΗ: Συνήθως τα απογεύματα γίνεται ανάλυση του δελτίου, γιατί τότε είναι λίγο ξεκούραστες. Όμως, απαραίτητα θα διαβαστεί και θα αναλυθεί το δελτίο. Ευκαιριακά διαβάζονται ορισμένες μπροσούρες ή βιβλία, περισσότερο όμως ομαδικά ο γυναικείος Τύπος, και αναλύονται. Δίνεται προσοχή στα ξεχωριστά κομμάτια που βοηθούν στη διαπαιδαγώγηση και γίνεται και συζήτηση γύρω απ' αυτά. Εκείνο που προσπαθήσαμε στο σημείο αυτό είναι να κάνουμε τις μαχήτριές μας ν' αγαπήσουν το βιβλίο και γενικά το διάβασμα, ώστε μόνες τους να το συζητάνε και να το επιδιώκουν. Γύρω απ' αυτό κάνουμε συζητήσεις για το τι έγινε σήμερα, τι χαρακτηριστικό υπάρχει ακόμα απ' τα βιβλία, τα ενδιαφέροντα κομμάτια που δεν ζαλίζουν και είναι ευχάριστα. 

Στις συσκέψεις που γίνονταν στο Μπουρέλι υπήρχε η αισιοδοξία ότι θα αλλάξουν τα πράγματα και θα επιστρέψουμε στην Ελλάδα, και εμείς οι γυναίκες θα παίξουμε έναν σημαντικό ρόλο στην κοινωνία. Πιστεύαμε ότι θα 'ρθει καιρός που -έχοντας σαν παράδειγμα, ας πούμε, τη Σοβιετική Ένωση, όπου η γυναίκα ήτανε τάχα ισότιμη με τον άντρα και δημιουργούσε- και εμείς θα εκχερσώναμε τη γη με τα τρακτέρ και θα παίρναμε μέρος σε όλες τις δραστηριότητες για να αναπτύξουμε τη χώρα μας. Πιστεύαμε τότε πως θα κάνουμε μια Ελλάδα ελεύθερη όπου η γυναίκα θα είναι ισότιμη με τον άντρα και θα απολαμβάνει απόλυτη ελευθερία. 

***

[1] Η Μαρία Φέρλα-Μπέικου γεννήθηκε στην Ιστιαία το 1925. Έφυγε για την Αθήνα για να σπουδάσει στην Ιατρική, την οποία παράτησε όταν αποφάσισε να υπηρετήσει στον ΕΛΑΣ πλαστογραφώντας την υπογραφή του πατέρα της. Υπήρξε Επονίτισσα, καπετάνισσα του ΕΛΑΣ, υπεύθυνη της Δημοκρατικής Ένωσης Γυναικών και μαχήτρια του ΔΣΕ. Μετά το τέλος του Εμφυλίου κατέφυγε στην Τασκένδη, όπου συνδέθηκε με βαθιά φιλία με τον Γιώργο Σεβαστίκογλου, την Άλκη Ζέη, τον Μάνο Ζαχαρία, τον Αντώνη Βογιάζο και άλλους. Σπούδασε στο Κρατικό Πανενωσιακό Ινστιτούτο Κινηματογραφίας της Μόσχας, γνώρισε και αγάπησε ανθρώπους όπως ο Μιχαήλ Ρομ και ο Αντρέι Ταρκόφσκι. Δούλεψε πολλά χρόνια ως εκφωνήτρια στον Κρατικό Ραδιοφωνικό Σταθμό Μόσχας. Το 1945, και ενώ υπηρετούσε στον ΕΛΑΣ, παντρεύτηκε τον Γεωργούλα Μπέικο με τον οποίο επανασυνδέθηκαν το 1961. 

[2] Τα αποσπάσματα είναι από το βιβλίο: 

Μαρία Μπέικου, Αφού με ρωτάτε να θυμηθώ (εισαγωγή: Τασούλα Βερβενιώτη), εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2010.