Τα πράγματα: Μια ιστορία της δεκαετίας του ΄60

Ο Ζερόμ και η Συλβί είναι ένα νεαρό ζευγάρι που ζει στο Παρίσι στα τέλη της δεκαετίας του '60. Εργάζονται για διαφημιστικές εταιρείες και ονειρεύονται μια ζωή διαφορετική απ' αυτή που ζουν. Ονειρεύονται άνεση, επώνυμα έπιπλα, ελκυστικά πακέτα διακοπών, είδη πολυτελείας. Η έλλειψη χώρου τούς είναι βασανιστική, ασφυκτιούν στο μικρό τους δυαράκι. Όποτε κλείνουν τα μάτια, φαντάζονται μεγάλους διαδρόμους, γκρεμισμένους τοίχους, εντοιχισμένες ντουλάπες, πρωτότυπες κρεμάστρες, ανακαινισμένα διαμερίσματα. Μα κάθε φορά που τα ανοίγουν, ξαναβρίσκονται μέσα σ' αυτό που θεωρούν κλήρο τους: τα τριάντα πέντε τετραγωνικά μέτρα.

Από τη ζωή τους δε λείπει μόνο η υλική άνεση. Λείπει η χαλαρότητα, η απομάκρυνση από τον αγώνα της βιοπάλης. Θέλουν να κάνουν βόλτες στο Παρίσι χωρίς να τους πιέζει ο χρόνος, να συμβουλεύονται αντικέρ και διακοσμητές, να πηγαίνουν σινεμά, να συζητούν για τα βιβλία που διάβασαν, να γίνουν μπλαζέ, να αποκτήσουν τους τρόπους των δανδήδων. Ξεκινούν αυτό το μεγάλο ταξίδι προς την επίτευξη του ονείρου τους και θα φανούν ανυπόμονοι, γιατί περιμένουν να ζήσουν. Περιμένουν τη ζωή. Δηλαδή, το χρήμα.  Ο αναγνώστης ταξιδεύει μαζί τους, αλλά δεν ακούει ποτέ τις φωνές τους. Ο μοναδικός που ακούγεται είναι ο αφηγητής της ιστορίας, που, ως μικρός Θεός, διαρκώς προετοιμάζει την κατάληξή της: 

Δεν χρειάζονταν σπουδαία πράγματα για να καταρρεύσουν όλα: η παραμικρή λανθασμένη παρατήρηση, μια μικρή στιγμή δισταγμού, ένα κάπως υπερβολικά χυδαίο σημείο, και η ευτυχία τους διαλυόταν. Θα ξαναγίνονταν αυτό που ποτέ δεν είχαν πάψει να είναι, ένα είδος συμβολαίου, κάτι που είχαν αγοράσει, κάτι το εύθραυστο και το αξιολύπητο... 

Για τον Ζερόμ και τη Συλβί, πρέπει κανείς να είναι σταθερός. Η αστάθεια δε δείχνει σοβαρότητα. Μέχρι τα τριάντα του, πρέπει κανείς να έχει "φτιαχτεί", να έχει μια θέση, να έχει το γραφείο του, τα κλειδιά του, την ταμπελίτσα του. 

Θα έρθει μια μέρα που θα έχει το διαμέρισμά του, το εξοχικό του, το αυτοκίνητό του, το υψηλής πιστότητας στερεοφωνικό του. Ωστόσο, συμβαίνει αυτές οι ενθουσιώδεις υποσχέσεις να σε κάνουν να περιμένεις δυσάρεστα: ανήκουν από την ίδια τους τη φύση σε μια πορεία στην οποία υπάγονται επίσης, αν θέλουμε να το σκεφτούμε καλά, ο γάμος, η γέννηση των παιδιών, η εξέλιξη των ηθικών αξιών, οι κοινωνικές στάσεις και οι ανθρώπινες συμπεριφορές. Με μια λέξη, ο νέος πρέπει να δημιουργηθεί, κι αυτό θα του πάρει γεμάτα δεκαπέντε χρόνια.  

Μέχρι τελικά να συνειδητοποιήσει στα σαράντα του χρόνια πως η πρώτη κατοικία, το εξοχικό και το αυτοκίνητο δε φτάνουν για να γεμίσουν τις ελάχιστες ώρες που θα έχουν μείνει ελεύθερες από την εργασία του. 

 

Οι δυο νέοι θέλουν να απολαύσουν τη ζωή. Στο μυαλό τους, όμως, η ευτυχία ταυτίζεται με την ιδιοκτησία κι αυτό τους μπερδεύει. Όταν ξεκινά ο πόλεμος στην Αλγερία, αναγκάζονται να πάρουν θέση, αλλά το ενδιαφέρον τους είναι επιφανειακό. Υποκρίνονται τους πολιτικά ενεργούς, πηγαίνουν στα συλλαλλητήρια και τις αφισοκολλήσεις, μπαίνουν σε αντιφασιστικές επιτροπές. Στις παραμονές των διακοπών, όμως, η οποιαδήποτε επαγρύπνηση μοιάζει να μην έχει λόγο ύπαρξης πια.

Ακόρεστες επιθυμίες, ημιτελείς χαρές, χαμένος χρόνος... Μια ζωή άδεια, μια ζωή που δε γεμίζει με τίποτα. Γιατί η αναζήτηση της αλήθειας, όποια κι αν είναι αυτή, πρέπει να είναι επίσης αληθινή. 

Περισσότερο κοινωνιολόγος και λιγότερο λογοτέχνης, ο Περέκ σ' αυτό το βιβλίο μιλά για τα πράγματα, χωρίς να δίνει "οδηγίες χρήσεως". Ο ίδιος επιμένει πως δεν καταδικάζει τα ίδια τα αντικείμενα, ούτε και την ύπαρξη της καταναλωτικής κοινωνίας. Καταδικάζει τον άνθρωπο που η καπιταλιστική κοινωνία τού υποσχέθηκε πράγματα και εκείνος βλακωδώς πίστεψε ότι του τα οφείλουν κιόλας. Τον άνθρωπο που φυτοζωεί, που δεν έχει δική του ζωή, ζωή εσωτερική, που ταυτίζει την ευτυχία με μια παχιά μοκέτα, αδιαφορώντας αν σ' αυτή θα ξαπλώνει πάντοτε μόνος.

Ζωρζ Περέκ, Τα πράγματα (Δέσποινα Ψάλλη), Χατζηνικολή, Αθήνα 1988.