Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά

Humpty Dumpty sat on a wall

Humpty Dumpty had a great fall

All the king's horses and all the king's men

Couldn't put Humpty together again

Έχουν γραφτεί χιλιάδες πράγματα για τον Humpty Dumpty -τον πιο γνωστό ήρωα παιδικού τραγουδιού στον αγγλόφωνο κόσμο. Και είναι ενδιαφέρον που η φράση " All the king's men" υπάρχει σ' αυτό το αθώο τραγουδάκι, που μιλά για έναν ανθρωπάκο με μορφή αυγού, που πέφτει από έναν ψηλό τοίχο και μετά τη μεγαλειώδη πτώση του κανείς δεν μπορεί να τον επανασυναρμολογήσει.

Είναι κι αυτό ένα από τα θέματα στο μυθιστόρημα του Γουόρεν "Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά": η πτώση.  Μια πτώση γραμμένη και σκηνοθετημένη αριστουργηματικά, όπως μονάχα  στις σαιξπηρικές τραγωδίες την έχουμε παρακολουθήσει, όπως μονάχα ο άνθρωπος που φλερτάρει με την εξουσία μπορεί να τη βιώσει.

Ο Γουόρεν γράφει ένα πολιτικό βιβλίο -ή μάλλον, ένα βιβλίο για την Πολιτική- και μιλά για όσα κατά καιρούς μας απασχολούν ως αναγνώστες και πολιτικά όντα: τα ασαφή όρια ανάμεσα στο καλό και το κακό, τους σκοπούς και τα μέσα, τον ηγέτη λαϊκής καταγωγής και τον λαϊκιστή, τη γλώσσα της αλήθειας και τη γλώσσα της εξουσίας, τη σκευή και την κατασκευή του ήρωα.

Και όλα αυτά μέσα από τη διήγηση ενός αφηγητή που όσο κι αν προσπαθεί να παραμείνει αποστασιοποιημένος, μετεωρίζεται διαρκώς ανάμεσα στον θαυμασμό και την απέχθεια για το αντικείμενο παρατήρησής του. 

Πάντως θα περάσει πολύς καιρός για να γίνει αυτό, τώρα όπου να 'ναι θα αφήσουμε το σπίτι για να επιστρέψουμε στον σπασμό του κόσμου, έξω από την ιστορία, για να μπούμε ξανά στην Ιστορία και ν' αναλάβουμε τη φοβερή ευθύνη του Χρόνου.

"All the king's men" (1949) 

Δυο δυνατοί χαρακτήρες, ο Γουίλι Σταρκ, κυβερνήτης μιας πολιτείας του αμερικανικού Νότου και ο Τζακ Μπέρντεν, δημοσιογράφος που παρακολουθεί την άνοδο του πολιτικού αστέρα και συμβάλλει σ' αυτή, ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλο για τον πρωταγωνιστικό ρόλο και μοιράζονται μια πορεία κοινή. 

Η άδεια καρέκλα του εξωφύλλου υποδηλώνει με τον καλύτερο τρόπο πως η ηγεσία μπορεί εύκολα να αποδειχτεί μια χίμαιρα. Σου κάθεται τη στιγμή που έχεις χάσει όλα τα άλλα. Ή μάλλον σου κάθεται ακριβώς γι' αυτό. 

Η δημιουργία του ανθρώπου, για τον οποίο ο Θεός με την πρόγνωσή Του ήξερε ότι επέπρωτο να αμαρτήσει, είναι ο τρομερός δείκτης της παντοδυναμίας Του. Διότι είναι αμελητέα και ανάξια ευκολία για την Τελείωση το να δημιουργήσει απλώς το τέλειο. Κάτι τέτοιο,  ας είμαστε ειλικρινείς, δεν θα ήταν δημιουργία, αλλά προέκταση. 

Ο Γουίλι Σταρκ, παιδί αγροτικής οικογένειας, ξενυχτά στο φτωχικό πατρικό του σπίτι διαβάζοντας νομικά βιβλία. Το όραμα για έναν κόσμο λιγότερο ταξικό και άδικο, για μια ζωή καλύτερη από τη ζωή των Αμερικανών που ζουν στις φτωχές πολιτείες του Νότου λίγο μετά το κραχ του 1929, αλλά και η βοήθεια ενός σκανδάλου που θα οδηγήσει στον θάνατο δεκάδες μικρά παιδιά, γεννούν στον Γουίλι τη φιλοδοξία να γίνει δικηγόρος και αργότερα να κυβερνήσει έναν τόπο γεμάτο καλύβες και λασπότοπους, που όπως κάθε τέτοιος τόπος, περιμένει σωτήρες. Ο γάμος, η απόκτηση ενός μοναχογιού, ο πατέρας, το γέρικο πιστό σκυλί συμπληρώνουν λίγο λίγο τις ψηφίδες της οικογενειακής φωτογραφίας που εγγυάται τη νίκη.  

Ο Τζακ αφηγούμενος την άνοδο του Γουίλι στην εξουσία, κάνει αναδρομές σε αθώες κι ανέμελες στιγμές των παιδικών του χρόνων και λίγο λίγο αποκαλύπτει τον δικό του ρόλο σ' αυτό τον φαύλο κύκλο δωροδοκιών και προδοσίας, σ' αυτό το παιχνίδι διαφθοράς που μετατρέπει και τον καθαρότερο άνθρωπο σε αναρριχητικό τρωκτικό. 

Η πολιτική είναι η δράση και κάθε λογής δράση δεν είναι παρά μια ατέλεια στη τελειότητα της αδράνειας, που είναι η ειρήνη ακριβώς, όπως η ύπαρξη δεν είναι παρά μια ατέλεια στην τελειότητα της ανυπαρξίας που είναι ο Θεός. 

Η ιστορία του Γουίλι Σταρκ, η ιστορία του Τζακ Μπέρντεν, η ιστορία της Αμερικής του μεσοπολέμου, η ιστορία του ανθρώπου που ξεκινά με τις καλύτερες προθέσεις για να πρωταγωνιστήσει σε ένα τραγικό παιχνίδι εκβιασμών που μοιάζει αναπόφευκτο και μας καλεί να επανατοποθετηθούμε σε ό,τι αφορά το νόμιμο και το ηθικό. Μια τέτοια σπουδαία ιστορία είναι το "Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά". 

***

[1] Robert Penn Warren, Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά (μτφρ: Αθηνά Δημητριάδου),  Πόλις, Αθήνα 2020.  

[2] Στις εικόνες: O Humpty Dumpty σε διασκευή και εικονογράφηση του W.W. Denslow, σκηνή από την κινηματογραφική μεταφορά του  "All the king's men" σε σκηνοθεσία του Robert Rossen και δύο θεατρικές αφίσες των Andrzej Pagowski και Stasys Eidrigevičius.