Πώς να 'ναι η ζωή στη Ρωσία; - Μέρος 1ο

The old russian home, 1902

Όσο μεγαλώνω συνειδητοποιώ πως τα ταξίδια που δεν έκανα λίγο λίγο ξεμακραίνουν. Έτσι, βρίσκω άλλους τρόπους να κρυφοκοιτάξω τη ζωή στα μέρη του πλανήτη που μάλλον δεν θα περπατήσω. Τα βιβλία βοηθούν πολύ σ' αυτό. Κι αν είναι εικονογραφημένα, ακόμη περισσότερο. Η εικόνα ενός βιβλίου μεταφέρει μια ατμόσφαιρα που δεν βρίσκει κανείς εύκολα σε μια φωτογραφία. 

The old russian home, 1902

Πάντοτε, που λέτε, αναρωτιόμουν. Πώς να είναι άραγε η ζωή στη Ρωσία; Όταν άρχισα να ασχολούμαι κάπως περισσότερο με την εικονογράφηση, έψαχνα με μανία κλασικούς και σύγχρονους εικονογράφους που, πέρα από εικόνες απ' τον κόσμο των ζώων ή τον κόσμο των παραμυθιών, είχαν στο έργο τους και πολλές εικόνες ρουτίνας. Αυτά που αντικρίζουμε τόσο συχνά, ώστε σχεδόν ποτέ δεν τα παρατηρούμε: το εσωτερικό ενός διαμερίσματος, τη μουντή θέα από ένα παλιό παράθυρο, οτιδήποτε θα μπορούσε να με μεταφέρει σε μιαν άλλη χώρα και να με βοηθήσει να φανταστώ την καθημερινότητα εκεί.

The old russian home, 1914 

Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα η Ρωσία μού είχε γίνει εμμονή. Αναζητούσα στην εικονογράφηση ό,τι είχε σχέση με την αγαπημένη μου χώρα. Ακόμη και προϊόντα ή συσκευασίες που βρίσκουμε στα σούπερ μάρκετ, πινακίδες στους δρόμους, μικρά αντικείμενα, οτιδήποτε. Συχνά μάλιστα έπλαθα με το μυαλό μου τον χαρακτήρα ενός Μοσχοβίτη και με τη φαντασία μου τον έντυνα, του έδινα όνομα και επάγγελμα, φανταζόμουν το μικρό διαμέρισμά του, τον δρόμο που διανύει για να πάει στη δουλειά, το τραμ ή το λεωφορείο στο οποίο επιβιβάζεται, τα τοπία που παρατηρεί, τη γειτονιά του, τα πεζοδρόμια, τους σκουπιδοτενεκέδες και τα ψιλικατζίδικα, τα περιοδικά και τις εφημερίδες που προτιμά. 

The old russian home, 1919

Οπότε, φανταστείτε τη χαρά μου όταν ανακάλυψα το βιβλίο The appartment: A century of russian history. Η Ρωσίδα συγγραφέας Alexandra Litvina, παρέα με την εικονογράφο Anna Desnitskaya φιλοτέχνησαν ένα πανέμορφο βιβλίο που μεταφέρει τον αναγνώστη στη Μόσχα και του αφηγείται την ιστορία της Ρωσίας μέσα από τις αλλαγές στη ζωή μιας οικογένειας που τα μέλη της κατοικούν πάντοτε το ίδιο διαμέρισμα. Η μια γενιά διαδέχεται την άλλη, τα γεγονότα στη χώρα κάνουν τη ζωή πολύ διαφορετική, αλλά το σπίτι παραμένει το ίδιο. 

Για να είμαι απόλυτα ειλικρινής, δεν μπορώ ακόμη να πω πολλά για την οικογένεια Muromtsev γιατί αυτή τη στιγμή το βιβλίο πετάει προς την πόρτα του σπιτιού μου και δεν ξέρω σε ποιο σημείο του κόσμου βρίσκεται ακριβώς. Είναι η μοναδική φορά που από τον ενθουσιασμό μου γράφω για ένα βιβλίο προτού το πιάσω στα χέρια μου. Έχω όμως διαβάσει τόσα πολλά γι' αυτό, μελέτησα μία προς μία κάθε του εικόνα και νιώθω σαν να το ξέρω απέξω κι ανακατωτά.

Βέβαια, ό,τι είδα μέχρι τώρα ήταν παρμένο από τη ρωσική έκδοση και είναι κάπως δύσκολο να διηγηθώ την ιστορία της οικογένειας ή του σπιτιού: ποιος κατοικεί εκεί κάθε χρονιά, πώς αλλάζουν τα πρόσωπα ή τα αντικείμενα, πώς τους επηρεάζουν τα γεγονότα. Είναι πολύ μαγικότερο, όμως, να υποθέτεις την ιστορία με τη βοήθεια της εικόνας. Και εδώ οι εικόνες βοηθούν πολύ. Το διαμέρισμα που ανήκει σε μία μόνο οικογένεια και το υπηρετικό της προσωπικό, μοιράζονται πολλά περισσότερα πρόσωπα από την επανάσταση και μετά. Το γράμμα από το μέτωπο, η χαρά μετά από τη νίκη της χώρας στον Πόλεμο, ένα οικογενειακό τραπέζι, ένας γάμος, τα γεγονότα της Περεστρόικα στην τηλεόραση, τα δυτικά προϊόντα στις αρχές του 21ου αιώνα είναι μερικά μόνο από αυτά που μπορεί να παρατηρήσει κανείς.

The old russian home, 1941

The old russian home, 1945

Η ιστορία ξεκινά το 1902 και φτάνει ως το 2002 κάνοντας στάσεις σε αρκετές χρονιές. Παρατηρώντας τη διακόσμηση του σπιτιού, τα ρούχα των ανθρώπων και τις ασχολίες τους, μπορεί κανείς να καταλάβει πώς επηρεάζουν τη ζωή μιας οικογένειας οι πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές που συμβαίνουν στον κόσμο. Παράλληλα, μέσα από ένα παιχνίδι αναζήτησης, ο αναγνώστης βλέπει ποια αντικείμενα άντεξαν στον χρόνο και κληροδοτήθηκαν από τη μια γενιά στην άλλη. Το γραμμόφωνο αντικαθιστά η τηλεόραση, τη στρατιωτική στολή ένα μπλουζάκι με το λογότυπο στης κόκα κόλας. Από την τσαρική εποχή ως την επανάσταση, από τον πόλεμο ως την Περεστρόικα, και από την πτώση του σοσιαλιστικού καθεστώτος ως τις αρχές του 21ου αιώνα, το μόνο που στέκει ίδιο κι απαράλλαχτο είναι οι τοίχοι του σπιτιού των Muromtsev. 

The old russian home, 1973

Η εικονογράφηση επιμένει σε κάθε μικρολεπτομέρεια: το σαμοβάρι, το γραμμόφωνο, το χαρτί τουαλέτας, τα παιδικά παιχνίδια.  Επιπλέον, η έκδοση συνοδεύεται από χρονολόγιο, γλωσσάρι, βιβλιογραφία και ευρετήριο. 

Ανυπομονώ να το ξεφυλλίσω. Και τότε θα τα ξαναπούμε! 

***

[1] Για το έργο της εικονογράφου Anna Desnitskaya ρίξτε μια ματιά εδώ.