Κλασικά εικονογραφημένα - David Popiashvili

Ο καλός ποιμένας

Αν υπάρχει ένα είδος στη ζωγραφική που δεν επιδέχεται νεωτερισμούς, αυτό είναι μάλλον η αγιογραφία. Ο αγιογράφος, φορέας μεγάλης παράδοσης, παραμένει πάντοτε πιστός στους κανόνες που έθεσαν οι προγενέστεροι. Ελάχιστα περιθώρια υπάρχουν, και ακόμη κι όταν αυτενεργεί ο καλλιτέχνης, αυτό δεν γίνεται αντιληπτό παρά μόνο στους γνώστες του είδους. 

Το απολωλός πρόβατο

Και στην περίπτωση του ψηφιδωτού ή της τοιχογραφίας, όταν ένας ναός ιστορείται, ο αγιογράφος δεν δημιουργεί μόνος, αλλά με τη βοήθεια της δύναμης που του δίνει η πίστη, η θεία φώτιση και λοιπά. Το δημιούργημα παραμένει ανυπόγραφο, η πρόθεση υστεροφημίας θεωρείται ύβρις, ο καλλιτέχνης δεν είναι δημιουργός, αλλά ένα μέσο για να φτάσει το έργο στον πιστό. Στόχος δεν είναι η απόλαυση του καλλιτεχνικού δημιουργήματος, αλλά η πρόκληση μιας αίσθησης δέους, η ενδυνάμωση της πίστης. 

Ο αγιογράφος δεν ενδιαφέρεται για την καινοτομία, τις σωστές αναλογίες, τις σκιάσεις, την προοπτική, που τόσο απασχόλησαν ζωγράφους άλλων ειδών και εποχών.

Βάφτιση στον Ιορδάνη ποταμό

Τι γίνεται όταν η εικόνα συνοδεύει ένα θρησκευτικό ανάγνωσμα που προορίζεται για παιδιά; Ακόμη και στις πιο σύγχρονες εκδόσεις, οι παιδικές εικονογραφημένες εκδοχές της Βίβλου ακολουθούν λίγο πολύ την αγιογραφική  παράδοση. Το παιδί διαβάζει την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη σαν να διαβάζει ένα παραμύθι, με πάμπολλα πρόσωπα και ασύλληπτες περιπέτειες. Ο στόχος, όμως, παραμένει ο ίδιος: το δέος για το ανεξήγητο των γεγονότων, την κόλαση, τον παράδεισο, την Κρίση, οπωσδήποτε η σφυρηλάτηση ενός θρησκευτικού συναισθήματος. Έτσι, η εικονογράφηση των εκδοχών αυτών δεν διέφερε πολύ από την ιστόρηση των ναών. Τα ίδια αποστεωμένα και λιπόσαρκα σώματα, τα ίδια πορφυρά ή γαλαζωπά χρώματα, τα χρυσαφιά φωτοστέφανα.

Στον κήπο της Γεσθημανής

Να όμως που ακόμη και σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν εξαιρέσεις. Το 2002, το Ινστιτούτο της Μόσχας για τη μετάφραση της Βίβλου, που είχε αναλάβει την έκδοση της Αγίας Γραφής στις πάνω από 130 μη σλαβικές γλώσσες της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών, επιχείρησε μια έκδοση της Καινής Διαθήκης που θα απευθυνόταν σε παιδιά. Το βιβλίο είχε τίτλο "Η ζωή του Ιησού" και η  εικονογράφησή του ανατέθηκε στον νεαρό Γεωργιανό εικονογράφο David Popiashvili, που φιλοτέχνησε για το έργο 31 εικόνες.

Εικονογραφούνται, μεταξύ άλλων, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, η Γέννηση, το ταξίδι των μάγων, πολλά από τα θαύματα, η βάπτιση του Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό, ο γάμος της Κανά, ο μυστικός δείπνος, η σταύρωση.

Μυστικός δείπνος

Το καλλιτεχικό έργο του Popiashvili είναι έτσι κι αλλιώς αξιοθαύμαστο. Ενώ τα πρόσωπα παραμένουν "ανέκφραστα", είναι παρόλα αυτά προσιτά. Έμφαση δίνεται στην ανθρωπινότητά τους, και όχι τόσο στην υπέρβαση και την εξαΰλωσή τους. Στα χρώματα, ενώ δεν υπάρχει ποικιλία και από αυτή την άποψη τηρείται η αγιογραφική παράδοση, παρατηρείται ένταση που δεν συναντάμε συχνά στη βυζαντινή τέχνη, για παράδειγμα. Το δόγμα δεν αποδομείται, η πίστη δεν σατιρίζεται, αλλά προσεγγίζεται με μια αφέλεια που έτσι κι αλλιώς χαρακτηρίζει την παιδικότητα. 

Τέλος, τα γράμματα του γεωργιανού αλφάβητου κάτω από κάθε εικόνα, την επεξηγούν, την υποτιτλίζουν και συνάμα την ολοκληρώνουν, σαν όμορφοι διακοσμητικοί κυματισμοί.

Σταύρωση

Γολγοθάς

 

***

Μια τρίγλωσση ψηφιακή έκδοση της "Ζωής του Ιησού" (στα γεωργιανά, ρωσικά και αγγλικά), εικονογραφημένη από τον David Popiashvili και εμπλουτισμενη με ηχητικά αρχεία εδώ.