Αφίσες #4: Mohammad Afshar

 

Κινηματογραφική άνοιξη

 

Σήμερα,  η πλέον καταξιωμένη - αλλά όχι η μοναδική - πλευρά της ιρανικής τέχνης είναι ο κινηματογράφος. Η επανάσταση είχε ξεκινήσει στον ιρανικό κινηματογράφο από τη δεκαετία του '70, αλλά η ταινία που αποτέλεσε  πραγματικό κεραυνό εν αιθρία ήταν η "Γεύση του κερασιού" του Αμπάς Κιαροστάμι. Το έργο προβλήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του '90 και άνοιξε ένα καινούργιο κεφάλαιο στο σινεμά. Ακολούθησαν ο "Άνεμος στη ιτιές" του Μοχάμεντ Άλι Ταλεμπί, το "Περσέπολις" των Βίνσεντ Παρονό και Μαρτζιάν Σατραπί, ο "Χωρισμός" του Ασγκάρ Φαραντί και άλλα.

Είτε επειδή δεν ήταν εύκολο να αγγίξουν κοινωνικά και πολιτικά θέματα είτε επειδή αποστράφηκαν οποιοδήποτε χαρακτηριστικό τούς θύμιζε τον χολυγουντιανό κινηματογράφο, οι Ιρανοί κινηματογραφιστές ανέπτυξαν από νωρίς μια σπάνια ευαισθησία που από τη μια κινήθηκε σε διαφορετική θεματολογία, κι από την άλλη επανέφερε στην τέχνη μια χαμένη αθωότητα. 

 

 

Και αφού το Ιράν αποτελεί τη χώρα με τον περισσότερο ανήλικο πληθυσμό, έπρεπε να ληφθεί υπόψη ότι οι ταινίες απευθύνονταν μεταξύ άλλων και στο παιδικό κοινό. Έτσι, η δομή της αφήγησής τους θυμίζει πολύ το παραμύθι, οι ρυθμοί τους είναι αργοί, ενώ οι πρωταγωνιστές παρουσιάζονται σε συνάρτηση με το περιβάλλον τους -φυσικό ή κοινωνικό. Ο "Άνεμος στις ιτιές" ήταν ένα συγκινητικό οδοιπορικό στην ιρανική γη, την οποία ο μικρός ήρωας της ταινίας διασχίζει με το ποδηλατό του, προκειμένου να αντικαταστήσει το σπασμένο τζάμι της τάξης του. Στην πραγματικότητα δεν είναι παρά ένα ταξίδι προς την ενηλικίωση, όπου το σπασμένο τζάμι βαραίνει με πολλούς τρόπους τον μαθητή, που όσο ποδηλατεί συνειδητοποιεί εντονότερα το βάρος της πράξης του και των ευθυνών που θα είναι υποχρεωμένος να αναλάβει μεγαλώνοντας. Η φύση δεν αποτελεί φόντο αλλά χαρακτήρα που αναλαμβάνει δράση. Συμπαρίσταται και ενίοτε νουθετεί τους ήρωες με τις αντιδράσεις της. 

Άνοιξη στις καλές τέχνες

 

Τον  ίδιο ανθρωπισμό,  που κινητοποιεί τον θεατή χωρίς μελοδραματισμούς, που προβληματίζει χωρίς να κραυγάζει συνθήματα,  που θέτει ηθικά διλήμματα ξεπερνώντας κατά πολύ τον παραδοσιακό διδακτισμό, το συναντάμε πια σε κάθε μορφή ιρανικής τέχνης: το κόμικ, την εικονογράφηση, τη μουσική, την αφίσα.

Η αφίσα με έναν τρόπο υπηρετεί και κάθε άλλη μορφή τέχνης, διαφημίζοντας και προβάλλοντάς την. Παρουσιάζει κινηματογραφικά, θεατρικά ή μουσικά δρώμενα, ενίοτε τα ερμηνεύει κιόλας, με τρόπο οξυδερκή και εύστοχο, που διαφέρει από αυτόν του κριτικού. 

Sina Afshar

 

Σήμερα, ένας από τους πιο ταλαντούχους Ιρανούς σχεδιαστές αφίσας είναι ο Mohammad Afshar. Την τελευταία πενταετία έχει κερδίσει πολλές διακρίσεις, ενώ το έργο του περιλαμβάνει κυρίως εξώφυλλα βιβλίων, θεατρικές αφίσες και φωτογραφίες. 

Στις αφίσες  του οι αντιθέσεις είναι αφοπλιστικές. Τα ροδαλά χρώματα ηρεμούν το μάτι, αλλά μοτίβα όπως αυτό της αιχμαλωσίας, κινητοποιούν και ανησυχούν τον νου. Πόδια εγκλωβισμένα σε πουέντ, χέρια δεμένα με χοντρό σπάγγο, καλυμμένα μάτια και κλειστά στόματα, πρόσωπα-τάφοι απ' όπου φυτρώνουν λουλούδια, όμορφα γραμματόσημα, αλυσοδεμένα κορμιά. 

Άλλοτε πάλι, το βάρος ενός βιβλίου ή μιας μουσικής παρτιτούρας έρχεται σε αντίθεση με την πουπουλένια παρουσία ενός νούφαρου, τα δεμένα χέρια βγαίνουν από τα έγκατα της γης, αλλά ανέρχονται προς τον ουρανό, κι έτσι το ύψος εναλλάσσεται με το βάθος, το βάρος με την ελαφρότητα, η τρυφερότητα του ροζ  με το ζοφερό φόντο. 

Πολύ συχνά στις εικόνες του εντοπίζουμε αντικείμενα και υλικά του οικιακού βίου. Από τα πιο ευτελή -ένα πλαστικό γάντι για το πλύσιμο των πιάτων, ένα ξυραφάκι- έως τα πιο πολύτιμα -μια παλιά ραπτομηχανή, ένα πορσελάνινο πιάτο.

Ακόμη και για μας που αδυνατούμε να διαβάσουμε τον τίτλο της παράστασης που διαφημίζεται ή το κείμενο που συνοδεύει την εικόνα, γίνεται αντιληπτό ότι δημιουργός της εκφράζεται με πρωτότυπη ευαισθησία απέναντι στην καθημερινότητα. 

 

***

Περισσότερα για τον Mohammad Afshar εδώ.