"Παραλήπτης άγνωστος"

«...Υπάρχει όμως μια άλλη διάσταση όπου μπορούμε πάντα να βρίσκουμε κάποια αλήθεια, και η διάσταση αυτή είναι η παρέα ενός φίλου. Εκεί αποβάλλουμε τις μικροαλαζονείες μας και βρίσκουμε θαλπωρή και κατανόηση, εκεί δεν χωράνε μικροεγωισμοί, και το κρασί, τα βιβλία και η κουβέντα δίνουν διαφορετικό νόημα στην ύπαρξή μας. Εκεί έχουμε δημιουργήσει κάτι που δεν το αγγίζει ο δόλος. Είμαστε ασφαλείς...»

Στην Κυψέλη λειτουργεί εδώ και μερικά χρόνια το "Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων", ένας θεατρικός πολυχώρος που ψάχνεται με πολλά είδη θεάτρου. Θέατρο-ντοκιμαντέρ, θέατρο-περφόρμανς, θέατρο-επιστολικό μυθιστόρημα. 

Αυτές τις μέρες παίζεται, μεταξύ άλλων, η παράσταση "Παραλήπτης  άγνωστος", μια θεατρική μεταφορά της ομότιτλης νουβέλας της Kathrine Kressmann Taylor, που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ το 1938, λίγο πριν από το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Πρόκειται για 19 επιστολές που ανταλλάσσουν μεταξύ τους δύο αδελφικοί φίλοι, ο Μάρτιν Σουλτς, οικογενειάρχης, πατέρας τριών παιδιών, και ο Μαξ Αϊζενστάιν, εργένης. Οι δύο φίλοι διεύθυναν μαζί μια γκαλερί έργων τέχνης στο Σαν Φρανσίσκο, ώσπου ο Μάρτιν αποφάσισε να επιστρέψει στο Μόναχο και οι δρόμοι τους χώρισαν. Ο Μάρτιν φαίνεται πως για σύντομο χρονικό διάστημα, πριν από το γάμο του, είχε σχέση με την αδερφή του Μαξ, την Γκριζέλ, που αργότερα έγινε ηθοποιός.

Η αλληλογραφία τους ξεκινά το 1932. Ο Χίτλερ βρίσκεται ένα βήμα πριν την εξουσία. Ο Μαξ μαθαίνει για τα ποκγρόμ και εκφράζει την ανησυχία του στον παλιό φίλο:

Ποιος είναι αυτός ο Αδόλφος Χίτλερ που δείχνει να αναρριχάται στην εξουσία στη Γερμανία; Δεν μου αρέσουν όσα διαβάζω γι' αυτόν.

Ο άλλοτε φιλελεύθερος αστός Μάρτιν εξελίσσεται απόλυτα συνειδητά σε φανατικό οπαδό του Χίτλερ, στο πρόσωπο του οποίου βλέπει τον εθνάρχη, τον σωσία, τον πατέρα των Γερμανών. Τον άνθρωπο που έσωσε το έθνος από τον αφανισμό, που θα εκδικηθεί για τα χρόνια της ταπείνωσης.

Όταν πιστεύαμε πως θα πεθάνουμε, εμφανίστηκε ο Χίτλερ. 

Μετατρέπεται σε υμνητή των κατορθωμάτων του νέου ηγέτη, επαναλαμβάνει ενθουσιασμένος "Μια νέα Γερμανία διαμορφώνεται εδώ! Σύντομα θα δείξουμε σε όλο τον κόσμο μεγαλεία υπό την καθοδήγηση του ένδοξου αρχηγού μας!". Bαφτίζει τον μικρότερο γιο του Αδόλφο, παραθέτει επίσημα γεύματα σε βαρώνους και πρόσωπα της εξουσίας.

Ο Εβραίος Μαξ ανησυχεί. Ανησυχεί για το μέλλον, ανησυχεί για τον φίλο του, που του ζητά αυστηρά και επίμονα να διακόψουν την αλληλογραφία τους. Και η ανησυχία του κορυφώνεται μόλις μαθαίνει ότι η Γκριζέλ κινδυνεύει. 

Εκείνη, που ζει πια στη Βιέννη, αναζητά καταφύγιο στο σπίτι του Μάρτιν. Αυτός, χωρίς κανέναν δισταγμό, την παραδίδει στην Ασφάλεια. Ο ήχος των ουρλιαχτών της φτάνει στο σαλόνι του Μάρτιν, που επιμένει να επαναλαμβάνει "δεν μπορούσα να κάνω τίποτα". Ο Μαξ, όμως, για να εκδικηθεί τον άλλοτε φίλο του, βρίσκει κάτι να κάνει. Και αυτό που κάνει είναι να εξακολουθεί να του γράφει. Έτσι, η φιλία του παρελθόντος μετατρέπεται σε αμφίδρομη προδοσία. Γράφει ακατάπαυστα, γράφει παρά τα απεγνωσμένα παρακάλια τού μέχρι πρότινος αγέρωχου φίλου του να σταματήσει. Γράφει, γράφει ευχές, γράφει τα νέα της οικογένειας, γράφει για τους Εβραίους φίλους τους, γράφει χωρίς μέτρο και σταματημό, και στο τελευταίο του γράμμα τελειώνει με τη φράση:  

Αγαπημένε μου Μάρτιν, είθε ο θεός του Ισραήλ να΄ναι μαζί σου. 

18 Μαρτίου 1934. Μάρτιν Σουλτς: Παραλήπτης άγνωστος.  

Η σκηνοθεσία της παράστασης είναι της Νάντιας Φώσκολου, τα βίντεο είναι της Μικαέλας Λιακατά. Πίσω από τους δύο πρωταγωνιστές (Δημήτρης Αγαρτζίδης, Αλμπέρτο Φάις) ο προτζέκτορας προβάλλει δύο λευκές κόλλες χαρτί. Πάνω τους γραμμένα τα στοιχεία του καθενός. Αποστολέας και παραλήπτης. Μπροστά τους δύο παλιές καρέκλες τραπεζαρίας. Στο πάτωμα λωρίδες χαρτιού που μοιάζει να έχει περάσει από μηχανή του κιμά. Λιτό σκηνικό με έντονη σημειολογία. Τα πρόσωπά των ηθοποιών φωτίζονται ενναλάξ. Κάθεται ο ένας, σηκώνεται ο άλλος. Η βλοσυρότητα εναλλάσσεται με το χαμόγελο. Η ειλικρίνεια με την ειρωνεία. Ο λόγος διακόπτεται και μια σύντομη μηχανική "χορογραφία" τον υποκαθιστά. Οι κινήσεις του Μαξ είναι περισσότερες. Προσπαθεί να επικοινωνήσει. Ο Μάρτιν παραμένει ακίνητος. Δηλαδή ανένδοτος. Σηκώνει ψηλά τα χέρια, "δεν μπορεί να κάνει τίποτα", κρατά το ρυθμό με το πόδι, τα γεγονότα τρέχουν. Στο τέλος του έργου το μελάνι γεμίζει το χαρτί και μοιάζει με αίμα που γεμίζει τους τοίχους.

Για άλλη μια φορά ο θεατής επιβεβαιώνεται. Καλό θέατρο, λίγα μέσα. Το Α και το Ω ο λόγος.

Οι φωτογραφίες της παράστασης είναι του Νικηφόρου Πλυτά.