Ο Κάρελ Τσάπεκ, σε θεατρικό του έργο, φαντάστηκε πρώτος το ρομπότ. Ο Μπόρχες, στο "Βιβλίο των φανταστικών όντων", περίπου εκατό φανταστικά όντα. Ο Μπολάνιο, στο βιβλίο του "Η ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική", δεκάδες λογοτέχνες της Αμερικής που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο υπηρέτησαν τον ναζισμό, φλέρταραν με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα ή γοητεύτηκαν από αυτά.
Κινούμενοι ήρωες, πρόδρομοι και αντιδιαφωτιστές, καταραμένοι ποιητές, μορφωμένες και ταξιδεμένες "λογοτέχνιδες", φαντασιόπληκτοι, μάγοι, μισθοφόροι, απλώς ελεεινοί, ποιητές της Βόρειας Αμερικής και η αδελφότητα των Αρίων είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που τους αποδίδονται, τους ομαδοποιούν σε κατηγορίες και συνάμα αποτελούν τους τίτλους των κεφαλαίων του βιβλίου.
Για τον κάθε λογοτέχνη παρατίθεται το έτος και ο τόπος γέννησης και θανάτου του, βιογραφικά του στοιχεία και αναλυτική παρουσίαση του έργου του. Από τα πρωτόλεια ποιήματα μέχρι τις απόπειρες του γήρατος για τη συγγραφή έπους. Χρονολογίες έκδοσης, υποθέσεις, αντιδράσεις από τους κριτικούς.
Τα πρώτα της ποιήματα, όπως είναι λογικό να υποθέσουμε, μιλούν για θυγατρικά συναισθήματα, για θρησκευτικές σκέψεις και για κήπους. Ερωτοτρόπησε λίγο με την ιδέα να γίνει μοναχή. Έμαθε να ιππεύει άλογο.
Αυτό είναι το ξεκίνημα της Εδελμίρα Τόμσον δε Μεντιλούσε, που ξεκινά με την ποιητική συλλογή "Στον Μπαμπά" και συνεχίζει την καλλιτεχνική της πορεία με μια αυτοβιογραφία, ένα παιδικό βιβλιαράκι, τις εντυπώσεις της από την Ευρώπη, για να καταλήξει, όπως κάθε συγγραφέας που σέβεται τον εαυτό του, στη φιλοσοφία. Η κριτική την χαρακτηρίζει απλά ως ψώνιο. Παρηγορεί τον εαυτό της με διαφόρων ειδών φιλανθρωπίες. Παραμένει συμπονετική.
Πρώτο κοινό χαρακτηριστικό των λογοτεχνών που "ανθολογούνται" είναι το γεγονός πως είναι και δεν είναι λογοτέχνες. Επιθυμούν διακαώς να ενταχθούν σε λογοτεχνικούς κύκλους, η κριτική όμως τους αγνοεί, τους περιφρονεί, τους περιθωριοποιεί, δεν τους αποδέχεται. Το έργο τους απευθύνεται στους ναζιστές και τους δυσαρεστημένους, τους αλκοολικούς και τους περιθωριοποιημένους -σεξουαλικώς και οικονομικώς- ενώ η κοινωνία των γραμμάτων, τρομαγμένη, προσπαθεί να τους συντρίψει.
Δεύτερο χαρακτηριστικό τους είναι πως, παρά τις σχέσεις που ο καθένας τους διατήρησε με διαφόρων ειδών δικτατορίες, είναι άνθρωποι πολιτικά ανερμάτιστοι. Φλερτάρουν με τους περονιστές, φλερτάρουν και με τους στρατιωτικούς. Εθνικιστές που εντάσσονται ως εθελοντές στον στρατό του Φράνκο, αλλά κρύβουν τις πολιτικές τους απόψεις ή απλά δεν έχουν. Ποδοσφαιριστές, φουτουριστές, χριστιανές που ερωτεύονται κομμουνίστριες με ακτιβιστικές τάσεις. Άλλοι που αφοσιώνονται στην αγαμία και την αγάπη τους για τον Βάγκνερ. Όλοι μαζί συνθέτουν το πορτρέτο του τέλειου εθνικιστή:
Ανάμεσα στις νεανικές του προτάσεις ήταν και η επαναφορά της Ιεράς Εξέτασης, οι δημόσιες σωματικές τιμωρίες, ο διαρκής πόλεμος είτε κατά των Χιλιανών, είτε κατά της Παραγουάης, είτε κατά της Βολιβίας, ως ένας είδος εθνικής γυμναστικής, επίσης η ανδρική πολυγαμία, η φυσική εξολόθρευση των ιθαγενών για να μην υπάρξει επιμόλυνση της αργεντίνικης ράτσας, ο περιορισμός των δικαιωμάτων των πολιτών εβραϊκής καταγωγής, η μαζική εισροή μεταναστών από σκανδιναβικές χώρες...
Ποιος εθνικιστής δε θα επιθυμούσε να γεμίσει η χώρα του σκανδιναβούς, ώστε σταδιακά να επέλθει και η λεύκανση της επιδερμίδας των συμπατριωτών του, η οποία σίγουρα έχει σκουρύνει από χυδαίες επιμειξίες αιώνων;
Η ειρωνεία του Μπολάνιο φτάνει στα άκρα, αν και παραμένει διακριτική. Ο αφηγητής δεν τοποθετείται απέναντι στα πρόσωπα και τις επιλογές τους, απλά σταχυολογεί και παραθέτει στοιχεία από τον βίο και το έργο τους. Οι ευφάνταστες πλην όμως "αστείες" υποθέσεις των έργων ανταποκρίνονται απόλυτα στο ναζιστικό εικαστικό ιδεώδες, και θυμίζουν τη γελοιότητα το κινηματογράφου των "λευκών τηλεφώνων" που άνθισε στην Ιταλία του Μουσολίνι.
Εξάλλου, ο αετός που επιλέχθηκε για το εξώφυλλο της ελληνικής έκδοσης θυμίζει στον αναγνώστη το αντιπαθητικό πουλί του γνωστού μας πραξικοπήματος.
Ρομπέρτο Μπολάνιο, Η ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική (μτφρ. Κρίτων Ηλιόπουλος), ΑΓΡΑ, Αθήνα 2014
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου